Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
I.Zagubionaprzestrzeńicodalej?(Różewicz)
Rys.4
Ginietutajwszelkaodpowiedniośćmiędzykierunkiemprzestrzeni(góra-
dół,prawo-lewo)aprzypisywanąmuwartościowością.Wszystkiestrony
układupionowegoipoziomegomajątęsamąniszczącąjakość.Różnicedoty-
cząjedyniesposobówuśmiercania:niebo-Hsuniezwarkotem”,podziemia-
tłoczążyweciała,Hciągnąkorzeniekrew”,napowierzchni(prawo-lewo)od-
bywasiępolowanie:Hwzdętasiećkijówirąk”;Hnozdrzawęszącenas”.
Człowiekzostajezamkniętywklatceśmierci,zktórejniewyzwalanawetsen,
bogłównymprzedmiotemsennychfantazmatówpozostajeśmierć20.Ściany
tegowięzienia,niczymczarnadziura,pochłaniająkażdeświatło:nieprzebije
ichżadenwyższyporządekładuegzystencji,niepozwoląwyrwaćsięuwię-
zionemuczłowiekowikuwykładniróżnicującejstrefydobraizła.Towię-
zienieniemanicwspólnegozceląKonrada.
Zfobiąprzestrzenizamkniętejwklatcebędąmusieliuporaćsięci,którzy
ocaleją.Różewiczocalał.Wojnajednakwydamusięciężaremniedoudźwig-
nięcia.Urośniedorangigrzechupierworodnego.Przesądziotrwałejdefor-
macjiświata.Niktinicniemożeprzywrócićwartościomichdawnejformy.
Wygnaniazrajuniemożnacofnąć.Wojnybyłyodzawsze,aletowostatniej
człowiekstałsięprzedmiotemjednorazowegoużytku,jegociało-materiałem
produkcyjnym,aśmierć-obiektemfabrycznejtechnologii.Takikierunek
Hrozwoju”ludzkiejcywilizacjistworzyjużnieodwołalnyprecedens.
Kartotekaukazałasięwroku1960.Historycyliteraturypodkreślają,że
utwór-wobecnieadekwatnościsztukidotychczasowej-miałbyćpróbąstwo-
rzenianowejformułydramatu21.JednakgłównympunktemodniesieńRóże-
wiczowychpolemikniejestdramatwogóle,aledramat,któremupatronowała
wielkość:dramatantycznyiromantyczny.Bohaterowiewielkichtragedii
20Por.tamże.
21Por.S.Burkot,Wstronę„teatruniemożliwego”,[w:]tegoż,TadeuszRóżewicz,Warszawa
1987,s.82-121.
