Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.WSTĘP
Pytanie,któremożesiępojawićprzyrozważaniachnadznaczeniemrytmu
icykliczności,dotyczytego,czycyklicznośćirytmsącechamiświata,przyrody,
niezależnieodnasjakopodmiotówpoznającychiopisującychświattakim,jakijest
obiektywnie,czyteżsąonewnas,wnaszymumyślejakosposóbpoznawania,
opisuiporządkowaniaświata.Czytomywchaosiezjawiskiwydarzeństaramysię
dostrzeciustanowićpewneregularności,powtarzalności,abymóctenświatopisać,
abymócprzewidywać,abymócprzeżyć,czyonesą,istniejąobiektywnieitrzeba
jetylkozobaczyć,rozpoznać,ujawnić.Gdybyczłowiekpostrzegałświatjakochaos,
niezacząłbyprodukowaćnarzędzi,niezacząłbyuprawiaćziemi(powtarzalność
pórroku),miałbykłopotyzpowrotemdojaskinipopolowaniu.Człowiekodpo-
czątkumusiałporządkować,klasyfikować,rozpoznawaćpowtarzalnościwokół
siebiewbrewróżnicom,któreuznawałzamałoważne.Ajeżelinieistotneokazy-
wałosięistotne,toalboginął,alboodkrywałnowe.Wtensposóbgatunekprze-
żywał,anawetnastępowałpostęp,niezależnieododpowiedzinapoczątkowe
pytanieoobiektywność.
Zmiennośćistałość–tekategoriejużodczasówstarożytnychGrekówsłużyły
doopisuświata–czylibytu.Jegozmiennośćiróżnorodnośćwydajesięoczywista.
To,żeświatniejestkompletnymchaosemisąwnimstałeelementyiskładniki–
również.Niemniejniebrakłoskrajnychrozwiązańdotyczącychistotybytu.
Eleaciuważali,żebytjeststałyijeden,jednorodny,niezmienny,nieruchomy,
niepodzielny,nieograniczonyiwieczny,aobserwowanazmiennośćiruchto
tylkopozór,niedoskonałośćnaszegoumysłuinaszychzmysłów,toDludzkiezłudne
mniemania”(ParmenideszElei,za:Tatarkiewicz1988,s.35),D[…]wszystkiete
rzeczytojedynienazwy,nadaneprzezśmiertelnikówwprzekonaniu,iżsąprawdą:
ipowstawanie,iznikanie,iistnienie,inieistnienie,izmianymiejsca,izmiana
jasnejbarwy”(ParmenideszElei,za:Fuller1963,s.68).Heraklitnatomiastgłosił,
żezmianajestwszechobecna,zmiennośćjestpowszechna,nic,coistnieje,niema
stałychwłasności,jesttylkostawaniesię.Nicdwarazysięniezdarza–Dniepo-
dobnawstąpićdwukrotniedotejsamejrzeki”(Heraklit,za:Tatarkiewicz1988,s.31).
Niekiedyrzeczyzdająsiętrwać,aletrwanieichjestjedyniezłudzeniem.
Współczesnarefleksjanadstałościączyzmiennościąświata–zwłaszczana-
ukowa–jestskromniejsza,niedotyczyistotybytu,leczraczejcechwybranych
fragmentówświata,jegoniektórychwłasności,anajlepiej–parametrówopisują-
cych,charakteryzującychtecechyczywłasności.Zmiennośćobserwowana
wświeciepociąga,alestałośćparametrówwopisiekusi,bobardzotenopis
upraszczaipozwalałatwiejprzewidywać.
Czykategorie,parametry,cechynarzucanamświat,czynaszumysłnapotrzeby
opisu?Gdyobserwujemyzmianępołożenia–wymyślamyprędkość,któramoże
byćstałaiułatwiopiszmianpołożenia.Gdytaprędkośćniejeststała–wymy-
ślamyprzyśpieszenie,któremożebyćstałeiułatwiprzewidywaniepołożenia.
Gdyprzyśpieszenieniejeststałe,możemywymyślaćkolejnepochodne,aleopis
siękomplikuje.Wymyślamyzatemenergię,któramożebyćwtakiejsytuacjistała.
Gdyniejest–wymyślamyróżnepostacienergii,którychsumamożebyćstała.