Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nagórko,Zarysgramatykipolskiej,Warszawa2007
ISBN978-83-01-15390-8,©byWNPWN1998
Wprowadzenie
17
Początkowomodelegramatykinieradziłysobiezsemantyką–albonawet
programowojąodrzucały–iprodukowałyzdanianonsensowne,jakchoćbysłynny
przykładChomskiegoZieloneideeśpiąwściekleczyzaczerpniętezformalnego
opisupolskiejskładnizdanieKomarazemdliło
1
.Otóżwedługtwórcówizwolen-
nikówtejteoriiużytkownikjęzykapotrafidostrzec,żewsensieczystogramatycz-
nymtakiezdaniasąnajzupełniejpoprawne(niegramatycznebyłybynatomiast
zdania*Zielonyideeśpiąwścieklealbo*Zieloneideeśpiwściekleczyworyginal-
nymprzykładziepolskim*Komarzemdliło,awięctakie,wktórychzakłóconesą
związkiformalno-składniowe).
Takradykalnepodejściedojęzykamusiałowywołaćkrytykę,dotyczącą
wszczególnościtego,cojestpunktemwyjściawmodelugenerującymzdania:
strukturaskładniowaczyjakiśogólnyschematlogiczno-semantyczny?Dalszy
burzliwyrozwójgeneratywizmudowodzi,żekierunekokazałsiępłodnyizdolny
dowewnętrznychprzemian.Wszczególnościzaadaptowanopłaszczyznęseman-
tycznąjęzykawmodelutzw.semantykigeneratywnej.
Odmianąmodeligeneratywnych,jakaprzyjęłasięzwłaszczawodniesieniudo
opisujęzykówsłowiańskich,byłojęzykoznawstwofunkcjonalno-modelowe.Przy-
jmujączapodstawęrozbudowanemodelewielopoziomowe,ichtwórcypoświęcali
więcejuwagisemantyceimorfologii
2
.Taostatniajestbowiemwefleksyjnych
językachsłowiańskichszczególniebogata.
Wspólnącechąmodelowychujęćjęzykajestostreprzeciwstawianiezjawisk
powtarzalnych,seryjnych,kategorialnych,słowem–GRAMATYKI,temu,co
jednostkoweinieregularne,czyli–SŁOWNIKOWI.Zmierzającdoopisusystemu,
strukturalizmdokonałredukcjijęzykadopostaciczęstoprzytaczanejformuły:
JĘZYK=GRAMATYKA+SŁOWNIK
Gramatykatozbiórreguł,którepozwalająłączyćprostejednostkijęzyka
wkonstrukcje,złożonecałości.Użytkownikjęzykaniemusiuczyćsiętych
konstrukcjinapamięć.Wystarczy,żezapamiętaregułęibędzieznałalfabet
jednostek.Natympolegawielkasiłajęzykaiwszelkichsystemówz„gramatyką”.
Podstawowatrudnośćprzytakimpodejściudojęzykapoleganasamym
określeniujednostkisłownika.Niemożetobyćnajprostszajednostkajęzyka
wogóle:pojedynczydźwiękmowy.Popierwszedlatego,żenicnieznaczy–od
jednosteksłownikaoczekujemy,żeprzekazująjakieśznaczenia.Podrugie–swoich
wypowiedzimówiącyniebudująwprostzdźwięków.Chcącnazwaćpuszyste,
1
Por.Z.Saloni,M.Świdziński,Składniawspłczesnegojęzykapolskiego,wyd.1,Warszawa
1981.Dlaścisłościdodajmy,żepolscyautorzyniereprezentujągeneratywizmu.Ichstanowiskobliskie
jestdystrybucjonizmowi,którydlaanalizysemantycznejniewidziałmiejscazbrakumożliwości
stosowaniaścisłychmetod.
2
NajbardziejznanymprzykłademtakiegopodejściajestmodelSENS—TEKSTmoskiewskich
językoznawcówI.MielczukaiJ.Apresjana(1974).Wielopoziomowymodelfunkcjonalnywza-
stosowaniudopolszczyznyprzedstawiłA.WeinsbergwswoimJęzykoznawstwieoglnym(1984).