Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Państwawstosunkachmiędzynarodowych
39
iwewnętrzneramyprawnewposzczególnychczęściachskładowych).Bardzouważna
lekturatraktatówniepozwalatwierdzić,żepojawiłysięnaobszarzeRzeszynowe
suwerennepodmioty(błędniem.in.VanCreveld1999,86;zob.Osiander2001,
270–272).
Niewgłębiającsięwgąszcztraktatów,pokazaćmożnazmianywustroju
Rzeszyi–coważniejsze–wukładziesiłnajejobszarze,wszczególnościmiędzy
HabsburgamiiHohenzollernami.Jeśliwojnatrzydziestoletnia,zajmującawpamięci
zwłaszczaNiemcówszczególnemiejsce,byłapróbąutrzymaniapolityczno-terytorial-
negostatusquoiRzeszyHabsburgów,toocenamusibyćjednoznaczna.Doszłodo
przełomu,asystemmiędzynarodowywEuropiebezsporniezacząłwówczasulegać
zasadniczejzmianie.
Nieoznaczatojednak,żedominującewyobrażeniaosystemiewestfalskim
odzwierciedlająrzeczywistośćsystemumiędzynarodowegowjakimkolwiekczasie
po1648r.,najpierwwEuropie,apotemwświecie.JużtytułartykułuKrasnera
CompromisingWestphaliakierujeuwagęnarozbieżnościmiędzymodelemarze-
czywistością.Naruszeniazasady,żenaterytoriumpaństwanarodowegowyłącznie
jegowładzepolitycznedecydująouprawnionymzachowaniu,byłyisąpowszechne.
Często–zwłasnejwolilubpodprzymusem–władzepaństwaprzyjmujązzewnątrz
ograniczającejenormy.
Innympowodemjestpowstawaniestrukturwładzyoinnychgranicachniżgra-
nicepaństwa,jakchoćbyWspólnotEuropejskich/UniiEuropejskiejczyWspólnoty
Brytyjskiej.Naruszająjerównieżzmiany–podwpływemzzewnątrz–uznawanych
zauprawnionedziałań,jakiemająmiejscewdużychgrupachtworzącychwspólnotę
polityczną.Służątemu1)konwenanse,normyzachowania[conventions],2)zawie-
ranieumów[contracting],3)przymus[coercion]i4)narzucenie[imposition].Każdy
zważnychtraktatówpokojowych–utrechcki,wiedeński,wersalskiihelsiński–wtaki
czyinnysposóbbyłpogwałceniemmodeluwestfalskiego,aHnaruszenieWestfaliijest
częstonajlepszymsposobemosiągnięciapokojuistabilności”(Krasner1995/1996,
117).WreszcieKrasnerprzyznawał,żeniewszystkiepaństwamogązapewnićsobie
samodzielność,iwskazywał,żeconajmniejneorealizmHniemanicdopowiedzenia
otakichspenetrowanychniewestfalskichpaństwach”(Krasner1995/1996,116–121).
Oilebezdyskusyjniedoszłodozerwaniazprzeszłością,porzucenianiewestfal-
skichformorganizacjipolitycznej,tosammodelwestfalskibyłconajwyżejpunktem
odniesienialubkonwencją,apaństwa,nawetwEuropie,różniłysięmiędzysobą
wznacznymstopniu.
Podziałnatrzygrupy:wielkiemocarstwa,średnieimałepaństwa,wydaje
sięużyteczny,choćpomijaonnajmniejsze.Nadalpozostajątrudnościzwyborem
kryteriówiczasupomiaru.Kryteriówpowinnobyćconajmniejkilka,leczichzna-
czeniejestzmienne.Niemalniemożliwejestuzgodnienie,coidlaczegojestważne,
gdychcemyoszacowaćrozkładwładzy/siły.Dlategowszelkieszacunkiłatwojest
podważać.
JanuszStefanowiczpodjąłtakąpróbęwwydanejjużpośmiertnieksiążce(1999).
Przyjmującjakozasadniczekryteriumludność,zmodyfikacjąprzezniedookreślony
Hrozwój”,tworzylistęwielkichmocarstwwarbitralniewybranychpunktachhistorii
nowożytnej.W1700r.obejmujeonaTurcję,Szwecję,Holandię,Hiszpanię,Austrię,
