Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JarosławGórniak
zkoniecznościpoprzedzadziałania,którejąprze-
jąstruktury.Poto,bymóczakładaćzwiązkiprzy-
kształcają,iżestrukturalnaelaboracjawsposób
czynowepomiędzypojęciami,musząonebyćuję-
koniecznynastępujepotychdziałaniach,cooczy-
tejakoodrębneobiektypoznania,zktórychżaden
wiściejestdokładnietym,cozawodowisocjolo-
niedasięzredukowaćdoinnego.Takwięcstruk-
gowiepragnąbadaćnarozmaitychpolach.Nie
turaniemożebyćzredukowanadopojedyncze-
występujetufilozoficznydualizm,ponieważ(a)
godziałającegopodmiotuanipodmiotniemoże
strukturyuważasięjedyniezaemergentnywynik
byćtylkoDcałokształtemstosunkówspołecznych”.
działańludzii(b)strukturywywierająjakikolwiek
Pozatym,warunkiemzałożeniazwiązkuprzy-
wpływjedyniezapośrednictwemdziałańludzi.Są
czynowegojestzmiennośćwobrębiewchodzą-
onezawszerelacyjnymizjawiskamiemergentny-
cychwrelacjępojęć:tylkozmienne,aniesta-
mi,anigdy–zreifikowanymibytamiistniejący-
łemogątworzyćrelacjeprzyczynowe(Friedman,
mibezinterakcjispołecznej:odwrotnezałożenia
stanowiłybypodstawędualizmu4(Archer2000b,
s.465).
Starr1997).Zatem,abyzaistniałooddziaływa-
niejednosteknastruktury(zasoby,normy),muszą
onepodlegaćzmienności,wykazywaćsięzróżni-
Strukturyistniejąrealnie(choćnieniezależ-
cowaniem.Podobniejednostkimusządyspono-
nieodtworzącychjejednostek)wtymsensie,
waćpotencjałemzmienności,odmiennegosposo-
żesąwstanieprzyczynowowpływaćnadzia-
budziałania.Niedasięrozpoznaćoddziaływania
łającejednostki.Zperspektywypojedynczych
przyczynowego(wpływu)pomiędzypodmiotem
podmiotówjawiąsięjakorealnyczynnikogra-
działającymastrukturą,jeśliobatepojęciabę-
niczający,ułatwiający,stymulującylubhamują-
dątraktowanejakoendogeniczneelementyukła-
cydziałania,chociażichistnieniewarunkowa-
duprzyczynowego,tzn.,gdykażdyzostanieuję-
nejestdziałaniemwielujednostekpowiązanych
tyjednocześniejakozmiennazależnawstosunku
wbardziejlubmniejścisłesiecirelacji.Działanie
dodrugiego.Poznawalnośćtejzależnościwyma-
społecznepozostajeuwikłanewrozmaiteemer-
ga,byjedenzelementówtegoukładubyłegzoge-
gentnewytworyspołecznejaktywnościjedno-
niczny(ibidem).
stekpowiązanychwsiecirelacji,zaczynającod
Biorącpoduwagęprzedstawionewyżejroz-
języka,akończącnabiurokracji,rynkuipienią-
ważania,możnauznaćzazasadne,żeelementem
dzu.Strukturysązależneoddziałaniajednostek
egzogenicznymnależyuczynićjednostkę–pod-
iprzezniewytwarzane,choćjawiąsięjakonie-
miotdziałający.Toonajestwyposażonawfunda-
zależnezpunktuwidzeniaposzczególnych,po-
mentalnąpodmiotowośćlubprzynajmniejpoten-
jedynczychpodmiotów.
cjałpodmiotowości.Oczywiście,dasięwzajemną
Analizarelacjimiędzypodmiotowościąastruk-
zależnośćanalizowaćwczasiejakociągnastępu-
turamistawianasprzedproblememepistemo-
jącychposobieoddziaływańjednostka–struktu-
logicznym:jakmożnapoznawaćibadaćoddziały-
ra–jednostka…itd.Niemniej,oilemożnasobie
waniapomiędzyjednostkamiastrukturamiwobec
wyobrazićpodmiotowośćjednostkiwyrwanejna
faktu,żetedrugiewarunkujądziałaniatychpierw-
jakiśczaszespołeczeństwa(RobinsonCrusoe,
szych,ajednostkipoprzezswojepodmiotowe
przyświadomościmankamentówtegoprzykła-
działanianietylkoodtwarzają,lecztakżezmienia-
du),toniewyobrażalnejestistnieniestrukturwo-
becbrakudziałającychpodmiotów.Zatemstruk-
4uWhatmakesanalyticaldilerentiationpossiblearethe
turyspołecznerozmaitegorodzajuistniejąrealnie
twosimplepropositions:thatstructurenecessarilypre-
iniezależnieodtego,czyzostająadekwatnieroz-
-datestheactionswhichtransformitandthatstructural
poznaneprzezdziałającepodmioty,aleniesąsa-
elaborationnecessarilypost-datestheseactions,whichof
moistnewstosunkudotychżedziałającychpod-
courseispreciselywhatpracticingsociologistswantto
miotów5.Podmiotowośćwjejczynnymaspekcie
examineinvariousfields.hereisnophilosophicaldu-
alismbecause(a)structuresareonlyheldtoemergefrom
theactivitiesofpeople,andbecause(b)structuresonly
5Zdajęsobiesprawęztego,żestajemytuwobecklasycz-
exertanyelectwhenmediatedthroughtheactivitiesof
negodylematuDpierwszeństwakuryczyjajka”.Zapewne
people.Structuresareeverrelationalemergentsandnever
to,jacysąludzieiichpodmiotowośćjestteżkształtowane
reifiedentitiesexistingwithoutsocialinteraction:theco-
wprocesieżyciaspołecznego.Wrozstrzygnięciupierw-
nversewouldbetenetsofdualism”.
szeństwasięgamdokryteriumniezbywalnościiodtwa-
20
