Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ISTOTADIALEKTÓWKRESOWYCH
WykształceniesiępolskichgwarludowychnaWileńszczyźniewzmoc-
niłopozycjępółnocnokresowegodialektukulturalnego,wypełniłoniejako
pustemiejscewschemaciefunkcjonowaniadialektukulturalnego.Choć
historycznyproceswytwarzaniasięróżnychodmianjęzykapolskiegona
kresachpółnocnychbyłwstosunkudojęzykaetniczniepolskiegoodwró-
cony,wyglądałbowiemnastępująco:etapI:polskijęzykliteracki(+język
białoruski)→etapII:dialektkulturalnypółnocnokresowy→etapIII:pol-
skiegwaryludoweWileńszczyznyprzydalszymistnieniupółnocnokreso-
wegodialektukulturalnego,tozchwiląpowstaniawileńskichgwarludo-
wychmodelfunkcjonującywświadomościPolakówurodzonychnakre-
sachpółnocnychuległjakbywyprostowaniuiupodobnieniudomodelu
etniczniepolskiego:etapI:polskiegwaryWileńszczyzny→etapII:dia-
lektkulturalnypółnocnokresowy→etapIII:polskijęzykliteracki.Jego
potwierdzenieznajdujemywwypowiedziachdzisiejszychPolakówzLi-
twy,którzyswojegwaryludoweuznajązafundamentchroniącyprzedza-
tratąjęzykipolskąnarodowośćinteligencjipolskiejwWilnie.Podkreśla-
ją,żePolacy,niemającyzwiązkówrodzinnychzwsiąpolskąnaLitwie,
szybkosięwynaradawiają.
Osobliwośćkresówpółnocno-wschodnichstanowiływięcpolskiegwa-
ryludowe,wykazująceniezwykłątrwałośćwczasie.
GwaramiejskaLwowajakoosobliwośćkresówpołudniowych
Innąosobliwośćwytworzyłytakżekresypołudniowe:byłaniąpolska
gwaramiejskaLwowa.Trudnoustalićwprawdziejejpoczątki,stwierdzić
jednakmożna,żepodkoniecXIXw.,gdyLwówstałsięeuropejskąaglo-
meracjąmiejską,gwaramiejskażyłajużwpełni.Świadczyotymzacho-
wanyfolklormiejskiiulicznepiosenki18.
Gwaramiejskatozjawiskoprzejściowemiędzyjęzykiemogólnym
agwaramiludowymi.Wytwarzająprzybywającadomiastazokolicznych
wsiludnośćwiejska,osiedlającasięwmieścienastałeiprzejmującaza-
słyszanywmieściejęzykogólny.Gwaramiejskawyrastawięczokolicz-
nejgwaryludowej,którawmieściezderzasięzsystememjęzykaogól-
nego.Użytkownikamigwarymiejskiejsąniższe,niewykształconewar-
18Por.J.Habela,Z.Kurzowa,Lwowskiepiosenkiuliczne,kabaretoweiokolicznościo-
wedo1939roku,Kraków1989.
27