Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ISTOTADIALEKTÓWKRESOWYCH
-ąjak-om:(choćtaostatniawymowaniejestakceptowanaprzeznormę
literacką,jednakwystępujewmowiezachodniomałopolskiejinteligencji),
ażostateczniedoprowadzadowykształceniazunifikowanego,ponadre-
gionalnegojęzykaliterackiego,ogólnego.Rozwójprzebiegawięc,jakwi-
dzimy,wnastępującymkierunku:etapI:gwaraludowa→etapII:dialekt
kulturalny→etapIII:językliteracki(ogólny).
Nakresachwschodnichpołożeniedialektówkulturalnychbyłonatym
tleosobliwe,ponieważdialektytewmomencieswegopowstawanianie
miałyoparciawautochtonicznychpolskichgwarachludowych.Schemat
ichtworzeniawyglądanastępująco:etapI-,etapII:kresowedialektykul-
turalne-etapIII:polskijęzykliteracki.
GenezagwarpolskichnaWileńszczyźnieiichrelacjadodialektu
północnokresowego
Przedstawionasytuacjabyłaznamiennadlaobupolskichdialektów
kresowychażdopołowyXIXw.,czylidoczasu,gdynakresachpółnoc-
nychpowstałypolskiegwaryludoweWileńszczyzny.Wtedytolosyobu
dialektówrozeszłysięcałkowicie.Dialektpołudniowokresowypozostał
wswoimdawnym,izolowanympołożeniu,bezzapleczaludowego,dia-
lektpółnocnokresowynatomiastzyskałoparciewgwarzeludowej.
Jakdokonałosięzłączenieświeżychcałkiem,wileńskichgwarludo-
wych,zestarym,mającymkilkusetletniątradycjępółnocnokresowymdia-
lektemkulturalnym?Przyjmującypolskośćchłopilitewscyprzyswoiliso-
bietenjęzykpolski,którysłyszelidokoła,awięcpółnocnokresowydia-
lekt.Tęwłaśnieodmianępolszczyznywprowadzilidowsilitewskichitam
porazpierwszyweszłaonawbezpośrednikontaktzjęzykiemlitewskim.
Oddziaływałyteżnaniąnadalgwarybiałoruskie.Wwynikutychkontak-
tówpowstałypolskiegwarywileńskie,któreżyjącwciążwotoczeniuli-
tewskimibiałoruskimulegałydalszymwpływomtychjęzyków.Ilustruje
tozamieszczonyschemat.
substrat
litewski
(gwarowy)
superstrat
dialekt
północnokresowy
(kulturalny)
→
←
polskiegwaryludowe
←
adstraty
wileńskie
litewskiibiałoruski
26
