Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ISTOTADIALEKTÓWKRESOWYCH
nego,azarazemkulturalnego,gdziezaczynająsięwszelkiezmianyjęzy-
koweiskądbiorąpoczątektendencjerozwojowejęzyka.Naperyferiezaś
tendencjeizmianyogólnopolskiedocierająwolniej,pojawiająsiępóźniej,
aczasemktóraśmożeniezdążyćwcale.Stądpłyniearchaicznośćdialek-
tówwobecjęzykaliterackiego,tj.konserwowanieform,októrychpol-
szczyznaliterackadawnozapomniała.
Powiązaniedialektówzruskimsubstratemprzebieganatomiastpo-
przezwchłanianiecechniestarychiważnych,jaktobyłozpolszczyzną,
leczcechnowych,aktualnychiżywych,jaknp.redukcjeiścieśnieniasa-
mogłoseknieakcentowanych,spółgłoskadźwięcznah,dwuwargowawy-
mowawijegoprzejściewuAprzedspółgłoskąiwwygłosie,połączenia
chi,chie,zamiastchy,cheiwieleinnych,októrychbędziemowadalej.
Widaćwięc,żedialektykresoweewoluująizmieniająsięzgodnie
ztendencjamipolszczyznyogólnej,literackiej,natomiastnawiązujądo
ruskiegopodłożapoprzezpewienzasóbcechzapożyczonych,którewtej
samejliczbieiwtejsamejdystrybucjiutrzymująsięwdialektachprzez
wieki.
Ruskisubstratiadstratjęzykowynietylkowprowadziłydodialektów
pewienzasóbobcychelementówjęzykowych.Zderzeniesięwmowiejed-
nostekdwóchsystemów,polskiegoiruskiego,wywołałopowstaniewdia-
lektachnowych,innowacyjnychcech,nieznanychanipolszczyźnie,ani
ruszczyźnie.Występująonepodpostaciąróżnegorodzajuformanalogicz-
nych,uproszczonychlubhiperpoprawnych.
Polskiedialektykresowesąwięc,jakwidać,wyraźnieheterogeniczne:
przejawiająbowiemdużąarchaiczność,mająlicznezapożyczeniaruskie
orazpewneinnowacjewłasne.Różnorodnośćtaprzejawiasięnawszyst-
kichpłaszczyznachsystemówdialektalnych:fonetyczno-fonologicznej,
morfologicznej,składniowejileksykalnej.
Liczbacechpolskichiruskichnaróżnychpłaszczyznachsystemuza-
leżyodczynnikówpozajęzykowych,tj.społecznych,leczdlastruktu-
rydialektówogromnieważnych,mianowicieodliczebnościotaczające-
gożywiołuruskiegoiodprestiżuspołecznegojednegozżywiołów.Itak,
naobszarach,gdzieliczniejszybyłżywiołruski(np.ukraińskiwStani-
sławowskiem,białoruskinaWitebszczyźnielubwMińszczyźnie)sy-
stemfonetycznydanegodialektukresowegozbliżałsiędosystemuru-
skiego(ukraińskiego,białoruskiego),gdzieliczniejszybyłżywiołpolski
(np.wmiastachweLwowie,Tarnopolu,WilnieinaWileńszczyźnie)sy-
stemfonetycznydialektówzachowywałwięcejcechpolskich.Natomiast
30
