Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ISTOTADIALEKTÓWKRESOWYCH
odprestiżuspołecznegojednegozżywiołówzależałstopieńwpływów
ruskichwsystemiemorfologiczno-składniowym:językżywiołustojące-
gowyżejkulturalnie,choćbyliczebniesłabszego,narzucałswójsystem
gramatyczno-leksykalny.Wwynikutejprawidłowościliczebniesilniej-
szaludnośćruskawkontakciezpolszczyznąprzyswajałapolskąmorfolo-
gięiskładnię,zachowywałazaśwłasneprzyzwyczajeniafonetyczne,na-
tomiastsłabszaliczebnieludnośćpolska,mieszającsięzruskimotocze-
niem,przejmowałaruskąwymowę,azachowywaławłasnąmorfologię
iskładnię,choćiwnichpojawiałysięinterferencjeruskie.
Poniżejpodajemyzestawyważniejszychregionalnychcechfonetycz-
nych,morfologicznych,składniowychisłownikowychobudialektów.
Trzebajednakwyraźniepodkreślić,żenigdycechyteniewystępowały
regularnieanibezwyjątkowo,aniwjednakowymnasileniuuwszystkich
kresowców,leczwahałysię,wymieniajączcechamipolskimi.
Dialektpołudniowokresowy
Archaizmypołudniowokresowe
Archaizmyfonetyczne
1)kontynuacjadawnegopolskiegoe
̇
jakoi,y,czylibrakogólnopol-
skiej,dokonanejostateczniewXIXw.identyfikacjie
̇
ze:chlib,grzych,
śnig,świży,rzyka,sztyry4cztery’,śpiwa,wim,wisz,wi,Wideń,tyż,tyj,da-
lij,pirszy,umira,nawirzbie,zbira;
2)tendencjadopodwyższania(ścieśniania)samogłoseke,oprzed
spółgłoskąnosową:pamińć,kaminie,tyn,jedyn,kuń,un,gunt,zakończo-
nawpolszczyźnieogólnejwciąguXVIIIw.;
3)utrzymanieakcentuproparoksytonicznego(natrzeciejsylabieod
końcawyrazu)w1.i2.osobiel.p.czasuprzeszłegoczasowników:chó-
dziłem,pokázałem,chódziłeś,pokázałeś.Zjęzykaogólnopolskiegoformy
teznikływ2.połowieXIXw.;
4)zachowaniemiękkościspółgłoskilwkażdejpozycji:l)ampa,
l)epszy,l)ot,którąjęzykliterackiusunąłjeszczewXVIw.;
5)zachowaniełprzedniojęzykowego,którejęzykogólnopolskitracił
odXVIIw.narzeczzredukowanegouA;
6)zachowanieelementuwibracyjnegowspółgłoscerz(rż,rsz):morże,
jarżmo,gorszki,wierszch,usuniętegozpolszczyznyogólnejwXVIIIw.
31
