Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podstawowaterminologiarytmówdobowych
Zewzględunato,żeodopisuprocesówrytmicznychwprowadzonoszeregspecy-
ficznychterminów,którewpolskimpiśmiennictwiesąjeszczemałoznane,postano-
wionozamieścićważniejszeznichzpodaniemkrótkiejdefinicji.Wydajesiętocelowe
zewzględunafakt,żewkolejnychrozdziałachtejksiążkibędąonestaleużywane.
1.
Chronobiologia-dziedzinanaukizajmującasięrytmamibiologicznymi(bioryt-
mami).Chronobiologiazajmujesięwięczagadnieniamizmianzjawiskbiologicz-
nychwczasie,dążącdopełnegoopisustrukturyczasubiologicznego.Wpojęcie
nstrukturyczasubiologicznego”wchodziwieleróżnych,dającychsięprzewidy-
wać,zmianzachodzącychwgrupieorganizmów,worganizmiejakocałościczy
wjegotkankach,układachikomórkachłączniezestrukturąsubmikroskopową.
WedługHalberga(1969)wskładchronobiologiiwchodząnastępującedyscypliny:
a)Chronofzjologia-ustalacharakterystykęczasowąprocesówfizjologicznych
leżącychupodstawrytmikizachowaniasięzwierząt,
b)Chronotoksykologia-zajmujesięwpływemczynnikówchemicznych
ifizycznychnarytmikęzjawiskbiologicznych,
c)Chronopatologia-badaniazmianczasowychzjawiskbiologicznychwywo-
ływanychprocesamichorobowymi,
d)Chronofarmakologia-badaniewpływuśrodkówfarmakologicznychna
przebiegrytmicznychzmianbiologicznych.
2.Rytm-powtarzalnośćprzebieguróżnychprocesówżyciowychorganizmów
roślinnychizwierzęcych.
3.Rytmdobowy-powtarzaniesięnasileniaprzebieguprocesówżyciowychco
24godziny.
4.Rytmokołodobowy(circadian)-powtarzaniesięprzebieguprocesówżycio-
wychwprzybliżeniuco24godziny.Wyróżniamyturytmykrótszeidłuższeod
24godzin.
5.Rytmegzogenny-rytmujawniającysięwobecnościrytmiczniezmieniają-
cychsiębodźcówśrodowiska.Rytmytepowstająnazasadzieprostegoukładu:
bodziec-reakcja.Wstałychwarunkachśrodowiskarytmtakisięnieujawnia.
6.Rytmendogenny-rytmpowstającypodwpływembodźcówpochodzących
zsamegoorganizmu.Cechącharakterystycznątegorytmujestjegotrwanienawet
wtedy,gdyzotoczeniazwierzęciausuniemywszystkierytmiczniezmieniającesię
czynnikiśrodowiska.
7.Rytmikaspontaniczna-wolnoprzebiegająca(freerunningrhythm)rytmendo-
genny-ujawniasięwwarunkachstałychśrodowiska.Dojegowykazanianie-
zbędnejestzbadanieokreślonejilościniezmienionychoscylacji.
8.Oscylacja-zmiananatężeniaprzebieguokreślonegoprocesuwczasie.
9.Zakresoscylacji-różnicamiędzymaksimumaminimum.
10.Oscylator-mechanizmwywołującyoscylacje.Określenietoczęstojestużywane
jakosynonimzegarabiologicznego.
11.Amplitudarytmu-stopieńodchyleniadanegoprocesuodstanuprzeciętnego.
Naprzykładaktywnośćruchowazwierzątnocnychwzmagasięwnocy,asłabnie
20Rozdział1.Wprowadzeniedorytmówbiologicznych
