Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zpunktuwidzeniaarchitekta-urbanistyważnejestwyraźneujęciewdefinicjistrefypodmiejskiejaspektuspecy-
ficznychcechjejstrukturyprzestrzennej,czegowsformułowanychokreśleniachprzeważniebrakuje.
Strefapodmiejskawielkiegomiastajestbowiemobszaremproblemowym,naktórymzachodząprocesysuburba-
nizacji,mająceswojeodzwierciedleniewstrukturzeprzestrzennej11.Wówczasgdymamydoczynieniazsuburba-
nizacjąrozproszoną,niekontrolowanąigwałtowną,zwaną,dlauwypukleniajejnegatywnychskutków-dezurba-
nizacjąlubkontrurbanizacją12,jejobrazemstajesięnurbansprawl”,określanyjakorozlewaniesięzabudowylub
rozprzestrzenianiesięmiasta13(Ryc.1.1.).WedługZuziaka(2005b)jesttoformaosadnicza,którącechujeamor-
ficznośćprzestrzeni,terenochłonnośćienergochłonność,dużekosztyspołecznetransportuiinfrastruktury-
nowaformawspółczesnegomiasta,nzurbanizowanychsuburbiów”,odpowiadającakierunkowizmiancywiliza-
cyjnychizjawiskumetropolizacji.Zprzeprowadzonychnawybranymtereniebadańwynika,żeobecnastruktura
przestrzennastrefypodmiejskiejodpowiadacharakterystycenurbansprawl”.
Możnapokusićsięwięcostwierdzenie,żewwarunkachpolskichobrazstrefypodmiejskiejjesttożsamyzobra-
zemnsprawl”,aopisstrukturyprzestrzennejstrefypodmiejskiejjestwobectegorównieżnanatomiąsprawl-u”14.
Dopieroodniedawnawopracowaniachzzakresugeografiiimakroekonomiizwracasięuwagęnatęspecyfikę
strefypodmiejskiej,wynikającązjejszczególnegozagrożeniazjawiskiemrozlewaniasięmiast15.Smętkowski(2012)
nietylkozauważa,żestrefatawchodziwskładwyróżnianejprzezgeografównstrefybezpośredniegooddziaływa-
niamiasta”,wktórejzwiązkizcentralnymośrodkiemsąścisłeistałe,alepodkreślateżfakt,żejejwyróżnikiem
11
Zależnieoddziedzinynaukowej,którąreprezentująposzczególnibadacze,wydobywanesąwdefinicjipojęciasuburbani-
zacjiróżnejegoaspekty.Etymologiczniewywodzisięzesłowansuburbium”oznaczającegoobszarmieszkaniowy,peryfe-
ryjnywstosunkudozainwestowanychterenówwmieścielubprzylegającydogranicadministracyjnychmiasta[Lisowski,
Grochowski,(2007)].Gzell(2005)zauważa,żepojęciesuburbanizacjiniewystarczającoodzwierciedlazjawisko,którema
definiować.Wiążesięonobowiemzrozpadem-rozlewaniemsięmiast,aetymologicznieoznaczazaledwie-budowanie
przedmieść.Processuburbanizacjitłumaczonyjestnajczęściejjakozjawiskoprzenoszeniasięludnościiinstytucji,wtym
podmiotówgospodarczych,nazewnątrzmiasta,pozagraniceadministracyjnedzielniccentralnych,lubjakowzrostliczby
ludnościnatereniesuburbiów[Maik,(1985);Liszewski,(1987)].Wieleznaczeńsuburbanizacjiodnosisiędoprzestrzeni,
wjakiejmamiejscetozjawisko,awówczasbywająrozumianejakonurbanizacjastrefypodmiejskiej”[Lisowski,(2004);
(2005a);(2005b);Zagożdżon,(1988)[za:]Lisowski,Grochowski,(2007)].JeszczeszerzejujmujątozjawiskoMarkowski
iDrzazga(2005),wiążącprocesydemograficznezprzekształceniamiwprzestrzeniiokreślonymiformamijejzagospo-
darowania(sprawl).Wielubadaczyniepodejmujepróbdefinicjisamegopojęcia,araczejodnosisiędoistotyzjawiska
[Przewoźniak,(2005);Zuziak,(2005);Parteka,(2005)].Suburbanizacjaoznaczarównieższczególnyetaprozwojuaglome-
racji,jakojednazfazrozwojowychmiasta[[za:]Lisowski,Grochowski,(2007)].
12Dezurbanizacja,zwanatakżekontrurbanizacją[Grzeszczak,(1996),[za:]Liszewski,(2012)],możebyćrozumianajako
proceswiążącysięzzanikiemtradycyjnegosystemuwartościmiejskichiwiejskichorazakcentowaniemwagiprocesów
odśrodkowych,aniedośrodkowych.WtymujęciustosująjeChmielewski(2002b,2005a)iSolarek(2005).Najczęściej
dezurbanizacjępostrzegasięjednakjakonegatywnezjawisko,którejestkolejnymstadiumpoprocesiesuburbanizacji
(iodnosisięnietylkodostrefpodmiejskich),wedługmodelufazrozwojowychmiastasformułowanegow1979r.przez
KlaassenaiPaelincka[Klaassen,Paelinck,(1979),[za:]Liszewski,(2012)].
13Również:rozpełzanie,rozlewaniesięczyrozpraszaniesięzabudowy.Wyraźniebrakujepolskiegoterminudlatej
specyficznejformyzagospodarowaniaprzestrzennego,tymbardziej,żewwarunkachpolskichjestto,jeśliniejedyna,
tonajpowszechniejszaformafizycznegoodzwierciedleniazjawiskasuburbanizacji.Jestto,dodatkowo,formaunikalna
wskalieuropejskiej,dlategoodpowiednienazwaniejejbyłobyzasadne.Wwarunkachpolskichjesttoraczejpunktowe
nwykapywanie”zabudowy,miejscoweninfekowanie”zabudowąterenówotwartych,pojedynczenodpryski”zabudowy,
zczasemzazwyczajzagęszczającesięnatyle,żetworząwiększezespoły.
14Przyokazjiprowadzonejanalizystrukturyprzestrzennej,badającejprzyczynynsprawl-u”,uwidaczniająsięrównież
niektóreprzyczynyimechanizmyzjawiskasuburbanizacji-sąonejednaktylkojednymizwieluczynnikówmających
wpływnaskalę,tempoizasięgsuburbanizacji.Ważniejszepracebadawczewtymzakresiewymienionoprzyomówieniu
stanubadań.
15Smętkowskiiin.(2012),Liszewski(2012).
14
