Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
JoannaDzwończyk
Reaktywowanietradycyjnejklasyśredniejmożeteżbyćwpewnejmierze
ryzykownezuwaginacele,jakiestawiająprzedsobąspołeczeństwapostsocja-
listyczne.JakzauważabowiemH.Domański,staramiddleclassukształtowana
wwarunkachrealnegosocjalizmuniejestwstaniewdłuższejperspektywie
efektywniefunkcjonowaćwrealiachwolnorynkowych.Ioiledocenićnależyrolę
prywatnychprzedsiębiorców,rzemieślnikówidrobnychwytwórcówjakoswego
rodzajuawangardystosunkówrynkowych10,otylejednakichszansenato,że
będąpotrafiliporadzićsobieznowąkapitalistycznąrzeczywistością,wydająsię
niewielkie.Wnowychwarunkachbędąbowiemswegorodzajureliktem,którego
znaczeniezupływemczasubędziesłabło[Domański1994,s.212–218].Nie
możnateżpomijaćfaktu,żetradycyjneklasyśredniewcalenierzadkoprzejawiają
skłonnościautorytarne,opowiadającsięzarządamisilnejręki,zaprzywódz-
twemkogoś,ktowprowadzidyscyplinę11,czegoprzykłademjestniemieckaklasa
średniawRepubliceWeimarskiej12czyruchpoujadystówweFrancjiwlatach50.
ubiegłegowieku.JeszczedalejwswychanalizachidzieSeymurM.Lipset,który
określafaszyzmwprostjako„ruchklasśrednich”[1995,s.138]13.
Wartozauważyć,żeswoistymparadoksemjestto,iżkategoriespołeczne,
stanowiącepotencjalnąprzynajmniejawangardębudowaniademokracji,rynku
itymsamym–wtymprzynajmniejujęciu–społeczeństwaobywatelskiego,
stanowiąwpewnymsensiemarginesżyciapolitycznegowPolsce.Wynikato
wdużejmierzezwyuczonejwułomnymspołeczeństwieobywatelskimniezdol-
nościdefiniowaniaiartykułowaniainteresów,którąwprzypadkutychkategorii
wzmacniabrakdoświadczeńorganizacyjnychwwalceointeresy.Odróżniaje
inteligencji,zwłaszczawokresierealnegosocjalizmuiwpierwszychlatachpoprzełomie1989r.,
piszeB.Świderski[1996].
10Niemożnaprzytymzapominać,żedoowejawangardynależałyteżosobytrudniącesię
nielegalnądziałalnością(obrótobcąwalutą,czarnorynkowyhandel,nierejestrowanaprzedsiębior-
czość)iżeniektórezwykształconychwrealnymsocjalizmienawykówwwarunkachnormalnego
rynkumogąokazaćsięwręczdysfunkcjonalne,jakchoćbyskłonnośćdoobchodzeniaczyłamania
prawa.
11Jakwynikazbadań,postawyautorytarnepodzielanesąwdużejmierzeprzeztekategorie
społeczne,któreprzynajmniejwczęścizaliczyćmożnadostarychklasśrednich(drobnychwytwór-
ców,przedsiębiorcówirzemieślników,zwłaszczazamieszkałychwmniejszychmiastach)[CBOS
2007,2009].
12Postawęniemieckiejklasyśredniejzwłaszczanapoczątkulat30.ubiegłegowiekuanalizo-
waćmożnazarównowkategoriach„ucieczkiodwolności”(zob.[Fromm1993]),jakipopulizmu.
WśródwyróżnionychprzezM.Canovan[1981]typówpopulizmutrzymożnaodnieśćdoklasy
średniejwRepubliceWeimarskiej:autorytarnypopulizm,populistycznądyktaturęoraz„populizm
małegoczłowieka”.
13WtakimkontekścieanalizujeonklasyśredniewNiemczech,Austrii,weWłoszech,Francji,
wStanachZjednoczonych,ArgentynieiBrazylii[Lipset1995,s.142–187].
