Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
AndrzejSłaboń
byłonowoczesnewpoczątkowymokresieepokiprzemysłowej,obecniestajesię
przestarzałe.Innyaspektdotyczysamejidei„nowoczesności”ijejprzeobrażeń.
„Nowoczesność”jestdefactopojęciemwartościującym,zbliżonymznaczeniowo
dopojęciapostępu.Cowięcej,przez„nowoczesność”każdymożerozumiećco
innego.Wimię„nowoczesności”podejmowanodziałaniaodoniosłychnastęp-
stwachdlacałychspołeczeństw.Zideątąwiązałasiępewnaideologiapostępu,ze
względunaktórądokonywanoistotnychprzeobrażeńspołecznych.Zideologiątą
ściślezwiązanabyłanatomiastwładza.
Jakjużsygnalizowano,wklasycznychujęciachteoriimodernizacjibardzo
silniebyłaakcentowanaopozycjamiędzynowoczesnościąatradycją.Nowocze-
snośćtraktowanabyłajakoprzeciwieństwotradycjonalizmu.Tendychotomiczny
podziałodgrywałistotnąrolęwtworzonymmodeluspołeczeństwanowoczesnego,
któreprzeciwstawianospołeczeństwutradycyjnemu.Biorącpoduwagęwskazy-
wanenajczęściejcechyobuspołeczeństw,trzebastwierdzić,żecharakterystyka
społeczeństwatradycyjnegowypadaławtychzestawieniachjednoznacznienega-
tywnie.Przykonstruowaniumodelu(typuidealnego)społeczeństwatradycyjnego
rozpatrywanobowiemwyłącznieteaspektyżyciaspołecznego,któresącharakte-
rystycznedlaspołeczeństwnowoczesnych(takiejaktypwięzispołecznej,mental-
ność,instytucjepolityczne,ekonomiczneitd.),wskazującnaichnieobecność
wspołeczeństwachtradycyjnych.Wtensposóbwytworzonokarykaturalnyobraz
społeczeństwa,pomijającyjegonajistotniejszecechyoraznieuwzględniający
znaczącychróżnicmiędzyposzczególnymitypamispołeczeństwtradycyjnych.
Wtakimpodejściumożnadostrzecwręczelementycharakterystycznedlaetno-
centryzmu.Badacz,tworzącobrazjakiegośtypuspołeczeństwa,przyjmujejako
uniwersalnekryteriaisposobywartościowaniawystępującewspołeczeństwie,
zktóregosięwywodzi.Jednaperspektywapoznawczastajesięuprzywilejowana,
przeciwnypunktwidzeniajestzaśzupełniepomijany.
Wartozwrócićuwagęnatensposóbkonstruowaniaweberowskichtypów
idealnych,gdyżdopewnegostopniawystępujeontakżewinnychkontekstach.
Możnasięzastanawiać,nailewidocznyjestonnp.wmodeluspołeczeństwa
ponowoczesnego.Modeltenpowstajewopozycjidokoncepcjispołeczeństwa
nowoczesnegoimożebyćtraktowanyjakoprzejawzałamaniasiędotychczasowej
tożsamościbazującejnaokreślonymsposobiedefiniowanianowoczesności.Nie
wdającsięwdyskusjęnatematcechspołeczeństwaponowoczesnego,należy
podkreślić,żeuwidaczniasiętutajpewiensposóbmyśleniaorzeczywistości
społecznej,wktórymdominujeschematyzmtypuewolucjonistycznego:społe-
czeństwotradycyjneprzekształcasięwnowoczesne,atozkoleiprzeobrażasię
wspołeczeństwoponowoczesne.Występujetuwłaściwieniezmienionysposób
ujmowaniaprzemianspołecznychpolegającynaposługiwaniusięopozycjami:
tradycyjny–nowoczesnyoraznowoczesny–ponowoczesny.Możnaprzewidywać,że
