Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
waćdziełabotaniczno-lekarskie.Byłytoksiążkiochorobachczłowiekaizwierzątoraz
ostosowanychwichleczeniuroślinach,minerałachisubstancjachpochodzeniazwie-
rzęcego1.
Największepolskiedziełooroślinachimedycynieliczyło1540numerowanych
stronwpięciuksięgach.NapisałjeprofesorAkademiiKrakowskiejSZYMONSYREŃSKI
(SYRENIUSZ,SYRRENIUS)żyjącywlatachok.1540–1611.UkazałosięwKrakowiewro-
ku1613inosiłotytuł:Zielnikherbarzemzłacińskiegojęzykazowion[…].ZielnikSYRE-
NIUSZAzawieraopisyiwizerunki765gatunkówroślin,opisichstosowaniaidziałania
orazwskazówkinatematwystępowaniawstaniedzikim,sposobówiterminówuprawy,
zbioruisuszeniaziół2.
Opróczopisówchoróbirecepturzielnikizawierałyryciny,byływięcjednocześnie
atlasamiroślinużytkowych.PierwszadrukowanaksiążkazwizerunkamiroślintoHer-
bariuszuTeutschwydanywMoguncjiw1485r.Jednakatlasamiowartości,którądziś
nazwalibyśmynaukową,byłydwainnedzieła,takznakomite,żeichautorówzaliczasię
wpoczet„ojcówbotaniki”(łac.patresbotanicae).JednototrzytomowyherbarzHerba-
rumvivaeeiconesadnaturaeimitationemautorstwaOTTONABRUNFELSA(1488–1534),
pastora,lekarzaiprzyrodnikazBazylei,wydanywStrasburguwlatach1530–1536.
IlustracjedotegodzieławykonałHANSWEIDITZ(1488–1534),uczeńALBRECHTA
DÜRERA3.Drugiwybitnyszesnastowiecznyatlas,Dehistoriastirpiumcommentariiinsig-
nes,wydanorównieżwBazyleiw1542r.AutoremtekstubyłLEONHARTFUCHS
(1501–1566),najwybitniejszylekarzrenesansu,profesortrzechuniwersytetów:wIngol-
stadt,AnsbachiTybindze.Wiernekolorowanedrzeworytywykonałpodjegokierun-
kiemALBRECHTMEYER(ok.1510–po1561).Wobuprzypadkachportretowanookazy
żywe,zewszystkimiczęściami–korzeniami,kwiatami,owocamiinasionami,uwzględ-
niającnawettakiedetale,jakdeformacjeliściiplamynanich4.
Herbariumbyłotorównieżpomieszczeniewśredniowiecznychklasztorach,gdzie
suszonorośliny,zwyklezawieszającichpękinakrokwiach.Ziółtychużywanodoprzy-
prawianiapotraw,zwalczaniapleśni,nieprzyjemnychzapachówpłócien,bielizny
iodzieży–orazdosporządzanialeczniczychmieszanekziołowych.Mnisiuczylisię
wherbariachrozpoznawaniagatunkówrośliniwszelkiejsztukizielarskiej5.Herbariami
nazywanoponadtoogrodyklasztornebądźichspecjalniewydzieloneczęści(łac.hortus
medicus,herbarium,herbularium),wktórychuprawianozioła6.Zwyczajuprawyziół
przypierwszychklasztorachnarodziłsięwVIw.weWłoszechistądrozpowszechniłsię
nacałąśredniowiecznąEuropę.Stopniowouprawaziółweszładoogrodówprzyrezy-
dencjachświeckichidoogródkówprzydomowych7.
Słowo„herbarium”wprzedstawionychznaczeniachniejestjużużywane,zaśsłowo
„zielnik”wkontekścieziołolecznictwapojawiasiędziśjużtylkowpublikacjachpopu-
larnychnatematziół.
1ZEMANEK1998;BRZEZIŃSKI,1988,ss.158–168.
2BRZEZIŃSKI1998,s.168;WASYLIKOWAiZEMANEK1995.
3ZEMANEK1997.
4Encyklopediazielarstwaiziołolecznictwa2000,ss.72,149.
5LANE1996.
6ZEMANEK1997.
7BRZEZIŃSKI1988,ss.158–168.
6
