Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DOŚWIADCZENIEBIEŻEŃSTWAWGŁĄBROSJIWLATACH1915-1921…|15
gdzierozrywająsiębombyiświszcząkule,zatrzymujesięwszelkapracakultu-
ralna:ludziemyślątylkoojednym,byzachowaćwłasneżycie,byprzetrwaćliche
dni.Zamykająsięszkoły,zamykająsięgazety,albowędrujązmiejscanamiejsce,
zmiastadomiasta-tam,gdziespokojniej16.
ZnacznaczęśćbieżeńcówprzemieszczałasięnawschódprzezBaranowicze,
skądkolejąudawalisiędalejwgłąbRosjibądźosiedlalisięnawschodniejBia-
łorusi.Wczerwcu1916r.naterenachBiałorusipozostałoponad260tys.bie-
żeńców17.Wtrakciepodróżywieleosób,zwłaszczastarszychidzieci,umierało,
znaczącdrogęmogiłamiikrzyżami.Dokładnaliczbauchodźcówniejestznana.
DoroteuszFionikokreślaichliczbęnaokoło900tys.18EugeniuszMironowicz
stwierdza,żezBiałorusiZachodniejwyjechałowówczas1mln400tys.osób,
aguberniagrodzieńskastałasięnajbardziejwyludniona,zwłaszczapowiaty:
białostocki,bielski,grodzieński,wołkowyski,sokólski,prużański,kobryński,
oszmiański,słonimski,lidzkiinowogródzki19.JakwskazujeD.Fionik,bieżeńcy
zatrzymalisięwguberniachtambowskiej(78tys.),samarskiej(61tys.),kazań-
skiej(44tys.),saratowskiej(43tys.),orenburskiej(32tys.)imoskiewskiej(28
tys.)20.Wgubernimińskiejzatrzymałosię26tys.bieżeńców,wmohylewskiej-
21tys.21
PoetabiałoruskiCiszkaHartnypoświęciłuchodźcomwierszUciekaczy
(Uchodźcy):n…Iposzli:zchłopemobokkoń,akrówkazżoną,/Bezjedzenia,
beznadzieiiwnieznanykraj,/Zkrajuswego,Białorusiojczystej…/Przeszywa
duszętakżal…Któżnieznawszystkiego?/Nawetwrykukrów,wrżeniukoni/
Słychaćodgłosniemy,odgłosstrachutego,/Którynawałąlichąnakrajzeszedł/
[…]/Ktochciał,ktoczekał,komutrzebabyło/Poruszyć,rozkołysaćrolników
spokój./Żebyżycienazawszeodniegoodjęto,/Cocenionwżyciu,czymsię
16Крываваямежа,nHашаH.ва”
,nr31,zdn.7.08.1915r.,s.1:nС-падPыг..М.тавы,праз
Kоўна,Сувалк.,
.Асавец,падБеластокам,Бельскам.Бярэсьцем.далейнаполудзеньда
рэк.Днестрацягнецца,бытцымстужкачырвоная,крываваямежа:янараздзеляерасейск.е
.нямецк.ес.лы.Iсканцаўканецяе,якк.ньвокам,насотняхвёрст.дзестрашэнныбой.
[…]Там,дзервуццабомбы.сьв.шчуцькул.спыняеццаўселякаякультурнаяпраца:людз.
думаюцьадноабтым,кабзахавацьсваёжыцьцё,кабператрывацьл.х.едн..Закрываюцца
школы,зачыняюццагазэты,абовандруюцьзмейсцанамейсцо,згорадуўгорад,-туды,дзе
спакайней”
.
17Bieżeństwo1915.Wspólnahistoria,Białystok2015,s.26.
18Tamże,s.27.
19I.М.ранов.ч,Уступ,[w:]Беженства1915года…,s.8.
20Tamże,s.27.
21Tamże,s.28.OichżyciuzebranowspomnieniawewspomnianymjużtomieБеженства1915
года.
