Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.LITERATURAFANTASTYCZNAIJEJGATUNKI
10
znanymówcześniezakątkuglobu,fabułazostajeuprawdopodobnio-
na,gdyżniesposóbwykazaćjejniezgodnościzrzeczywistością.Gdy-
byzaśakcjęumieścićwprzyszłości,wówczasjejfantastycznośćlub
niefantastycznośćbyłabyzupełnienieuchwytna,boprzecieżnieda
sięokreślićprawdziwościwydarzeń,którejeszczeniezaszły.
Budowaniedefinicjifantastykiwoparciuoopozycjęmiędzytym,
coprawdąobiektywnąjest,atym,coodniejodbiega,jestwięcnie-
bezpieczne,boprowadzidozrównaniafantastykizfikcją(naco
wswychpracachzwracająuwagęmiędzyinnymiWitoldOstrowski3
iAndrzejZgorzelski4)oraz,coistotne,ujęcietoodrzucaautonomicz-
nośćtekstuliterackiego5.
Istniejejednakszeregdefinicjifantastyki,któreopierająsięnatym
właśniezałożeniu,toznaczysprowadzająkwestięfantastyczności
dziełaliterackiegodorelacji,jakazachodzimiędzyświatemprzed-
stawionymtegożdziełaaświatemempirycznym.TakwięcIsaacAsi-
mov–raczejpraktykniżteoretyksciencefictionifantasy–twierdzi,
żefantastykatocoś,czegoniemaiczegobyćniemoże(niemogło).
Fantastykamogłapojawićsiętylkowświecieprzepojonymmyślą
racjonalistycznąiwystępujetylkowtedy,gdyczytelnikniewierzywto,
coczyta(stądBibliadlakogoświerzącegofantastykąniejest,aledla
ateistyjużjaknajbardziejtak)6.Inaczejujmujesprawępolskiteore-
tykCelestynSkołuda.Stwierdza,że„fantastykanaterenieliteratury
jesttofikcja,przedstawionawkategoriachemocjonalnych,któradąży
doniezwykłości,niecodzienności,dziwnościiwybiegapozarzeczy-
wistośćempiryczną”,poczymdodaje:„fikcjafantastycznatymsię
różniodinnychfikcji,żesięgapozarzeczywistość”7.
Równieżiinnewcześniejszepróbyokreśleniafantastykinieod-
biegająodporównywaniafikcjizempirią.Dobadaczyopierających
definicjefantastykinazestawieniuświataempiriiifikcjiZgorzelski
3W.Ostrowski,TheFantasticandTheRealisticintheLiterature,„Zagadnienia
RodzajówLiterackich”1966,ŁódzkieTowarzystwoNaukowe,t.IX,z.1(16),s.55.
4A.Zgorzelski,Fantastyka.Utopia.Sciencefiction.Zestudiównadrozwojemga-
tunków,PWN,Warszawa1980,s.20.
5Ibidem,s.14.
6I.Asimov,Kiedyfantastykastałasięfantastyką,w:Magiaizłoto.Eseje,Rebis,
Poznań2000,s.38–41.
7C.Skołuda,Ofantastycewliteraturze,„RuchLiteracki”1960,z.3,s.189.
