Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.TEORIAFANTASTYKI
zmarływ1936roku)twierdził,żedopowstaniaprawdziwejliteratu-
ryfantastycznejniezbędnyjestpewienszczególnytyp„antyrealistycz-
nego”światopogląduautora16.PodobnieZbigniewIrzykłączyłfanta-
stykęzespecyficznąpostawątwórcy:utworyoautentyczniefanta-
stycznymcharakterze(wodróżnieniuodmetaforycznych,awięc
używającychfantastycznychmotywówdoracjonalnychcelów)wy-
magająkonkretnychzałożeńmetodologicznychautora–musionbyć
przekonany,żeświatjestdużobogatszyniżrzeczywistośćoglądana
oczamiszaregoczłowieka,żemadrugie,nadprzyrodzonedno17.Rów-
nieżjedenzpierwszychpolskichteoretykówfantastyki–KarolIrzy-
kowski–wiążejejistnieniezpewnymświatopoglądem18.Alezanali-
tycznegopunktuwidzeniauzależnieniefantastykiodpoglądówauto-
ramaidentycznąwartość,cooparciesięnakryterium„prawdziwości”
świataprzedstawionego:zakładazupełnysubiektywizm.
Drugikłopotwynikaztego,żemimoiżporównujesiędwietech-
nikiliterackie(realizmifantastykę),tokryteriumpozostajepojęcie
normalnościwywodzącesięzeświatarzeczywistego.Takwięc
wbrewzałożeniomdyskusjaniezostałaprzeniesionanagruntlitera-
turyiwciążpodstawąjestkontrastowaniefikcjizempirią.
Potrzecie–nacowyraźniezwracauwagęZgorzelski19–termin„re-
alizm”ulegałlicznymzmianomznaczeniowym,awięcoparciedefinicji
fantastykinapojęciurealizmuwiązałobysięznowużzsubiektywizmem.
Podziałnaliteraturęrealistycznąinierealistycznąwydajesięwygodny,
alezbytogólnyinieprecyzyjny,cowiążesięzeszczególnymryzykiem,
gdypodziałówstajesiępodstawąwartościowanialiteratury.
13
1.3.Fantastykajakogatunek
Swoistedefinicjefantastyki,bardzozawężająceznaczenietermi-
nu,opracowalidwajfrancuscybadacze:RogerCailloisorazTzvetan
Todorov.
16C.Skołuda,op.cit.,s.188.
17Z.Irzyk,Oliteraturzefantastycznej,„Współczesność”1957,nr7,s.2.
18K.Irzykowski,Fantastyka,„Fantastyka”1983,nr2,s.43(przedrukz:„Maski”
1918,z.32–33).
19A.Zgorzelski,Fantastyka...,s.16–17.
