Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Własnośćgospodarcza—podziałyirodzaje
33
,,(...)własnośćprywatna,jednostkowaiwłasnośćpubliczna,zbiorowa.’’
31
.Podobny
poglądwyrażajątwórcyszkołyprawwłasności,pisząc,żewbadaniachkwestii
własnościowych,,(...)najważniejszejestrozróżnieniemiędzywłasnościąpań-
stwową(publiczną)awłasnościąprywatną.’’
32
.
Jakwiadomo,K.Marksupowszechniłpogląd,żeformawłasnościmaszersze,
ponadekonomiczneznaczenie—dominującaformawłasnościokreśla,według
niego,nietylkotyp(rodzaj)systemugospodarczego,alenawetformacjęspołeczną,
ustrój,któryjestimmanentniezwiązanyztymwłaśniedominującymrodzajem
właścicielazasobówgospodarczych(przedsiębiorstw).Feudalizmbyłnierozłączny
odwłasnościpanafeudalnego,kapitalizmoznaczasystem,wktórymwłasność
środkówprodukcjiznajdujesięwrękachkapitalistów,akonstytutywnącechą
socjalizmu(ikomunizmu)jestistnieniewłasnościuspołecznionej.
Wtymsensiezmianaformywłasnościwokresietransformacjioznacza,że
właścicielkolektywny(państwowy)zasobówgospodarczychzostajewprzewa-
żającejmierzezastępowanywłaścicielemindywidualnym(prywatnym).Inaczej
mówiąc,własnośćsocjalistycznaprzestajepełnićfunkcjędominującąwsystemie
gospodarczym,ajejmiejscezajmujewłasnośćkapitalistyczna.
Własnośćgospodarczamożebyćprywatnabądźwspólna(kolektywna)3
wzależnościodrodzajuwłaściciela.Wramachwłasnościprywatnejmożnajeszcze
wyodrębnić:własnośćspersonifikowaną,istniejącąwprzypadku,gdywłaścicielem
jestokreślonaosobalubniewielkagrupa;własnośćrozproszoną,gdytagrupawłaś-
cicielijestnatyleliczna,żeniezbędnesąokreśloneproceduryprawneuzgodnień
decyzyjnychpomiędzynimi;własnośćinstytucjonalną,gdywłaścicielemjestosoba
prawna,aniefizyczna.
Jeśliużywamyokreślenia,,własnośćprywatna’’bądź,,własnośćkolektywna’’,
towpierwszymprzypadkumowajestomajątku(mieniu)pozostającymgeneralnie
wewładaniuosobyprywatnejlubgrupyosóbprywatnychzwyodrębnionymiudzia-
łami,natomiastwdrugim—omajątkupozostającymwewładaniuzbiorowości
jakocałości,bezwyodrębnieniaudziałówposzczególnychosób.Jednaknictonie
mówiouprawnieniachwłaścicielskich,oichzakresiewjednymbądźdrugimprzy-
padku,alewujęciuprawnymwłasnośćprywatnabądźkolektywnaoznaczawiązkę
uprawnień,jakawdanymsystemie,,tuiteraz’’przysługujewłaścicielowiprywat-
nemubądźkolektywnemu.
Wydajesię,żewprzypadkupodmiotówgospodarczych(przedsiębiorstw)
łatwiejjestzdefiniowaćformępubliczną,aformęprywatnąokreślićpoprzez
zaprzeczenieczydopełnienie.Zformąpublicznąwłasności(własnościąpubliczną)
mamyzatemdoczynieniawówczas,gdywłaścicielemjestpaństwointoto,jakiś
określonyreprezentant(organ)władzypublicznejbądźpodmiotzależnyodobu
31
Cz.Strzeszewski,Własność...,jw.,s.25.
32
A.A.Alchian,H.Demsetz,ThePropertyRightParadigm,,,TheJournalofEconomicHistory’’
1973,Vol.33,No.1.
