Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Ramyteoretyczno-metodologiczne
Wymagatoodautorówwkraczanianaobszaryniebędącedomenąichpodstawo-
wychzainteresowańnaukowych.
Do1981r.mieliśmydoczynieniagłównieztypemjednolitej,niepodziel-
nejwłasnościpaństwowej,wsensiefinansowympraktycznienieoddzielonejod
budżetu.ZgodniezDekretemzdnia26października1950r.oprzedsiębiorstwach
państwowych(tekstjednolity,Dz.U.z1960r.,nr18,poz.111),któryażdo1981r.
byłpodstawowymaktemprawnymregulującymfunkcjonowanieprzedsiębiorstw
państwowychwPolsce(określanychnajczęściej—cocharakterystyczne—mia-
nem,,zakładypracy’’),celemistnieniatychpodmiotówbyłowykonywaniezadań
wynikającychznarodowegoplanugospodarczego(art.1ust.1dekretu)
39
.Przed-
siębiorstwafunkcjonowałynazasadzietzw.rozrachunkugospodarczegoibyły
wnaturalnysposóbbardzosilniezwiązanezbudżetem—nieistniałyaniformalne,
anifaktycznemożliwościichzbankrutowania.Budżetprzejmowałzdecydowaną
większośćdochodówprzedsiębiorstw,adoichdyspozycjiwłasnejpozostawały
jedynieniewielkiekwotyprzeznaczonenabieżącefinansowanieprodukcjiiod-
twarzanieniektórychśrodkówtrwałych.Prawiewszystkieinwestycje,anawet
zwiększenieśrodkówobrotowych,wymagałydecyzjicentralnychibyłyfinan-
sowanezbudżetu.
SytuacjazmieniłasiędiametralniepowejściuwżycieUstawyzdnia25wrześ-
nia1981r.oprzedsiębiorstwachpaństwowych(Dz.U.z1981r.,nr24,poz.122)
—powstałiupowszechniłsięnowytypwłasnościpaństwowej,nazywanywłasnoś-
ciąsamorządową.Przedsiębiorstwazostaływyodrębnionezcałościmieniaogólno-
narodowego,znaczącorozluźniłsięzwiązekprzedsiębiorstwzbudżetem.Poja-
wiłasięmożliwośćpostawieniaprzedsiębiorstwapaństwowegowstanupadłości
lubjegolikwidacjizpowodówekonomicznych.Niezależnieodtegoznaczącaczęść
uprawnieńwłaścicielskichzostałaprzekazanazałogomprzedsiębiorstwpaństwo-
wych—piszemyotymwięcejwnastępnymrozdziale.
Tentypwłasności,stanowiącypewienewenementwramachwszystkichkrajów
byłegoblokusocjalistycznego,jestotyleważny,żewmomencierozpoczęcia
transformacjisystemowejbyłwyraźniedominującywpolskiejgospodarce.Prywa-
tyzacja,awięczasadniczyelementzmianywłasnościowejokresutransformacji,
dotyczyławłaśnietegotypuwłasności—cowięcej,ukształtowanywjegoramach
stosunekzałógpracowniczychprzedsiębiorstwpaństwowychdogospodarczego
mieniapaństwowegobyłistotnądeterminantąprzyjętychpóźniejścieżekprywatyza-
cyjnychorazcałegoprzebieguprocesuprywatyzacyjnego.
Niezależnieodzmieniającejsięgospodarczejwłasnościpaństwowejwokresie
socjalizmuistniałtypwłasnościspółdzielczej,któryobejmowałgłównieprzedsię-
biorstwasektorarolno-spożywczegoorazdrobnejwytwórczości.Zakreswłasności
spółdzielczej(wrazzkółkamirolniczymi)niebyłmały—sektortendostarczał
podkonieclat80.ubiegłegostuleciaok.9%dochodunarodowegowytworzonego.
39
Zob.:M.Bałtowski,GospodarkasocjalistycznawPolsce.Geneza,rozwój,upadek,WNPWN,
Warszawa2009,s.180inast.
