Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
MałgorzataFabiszak,AnnaWeronikaBrzezińska,MarcinOwsiński
TematodpowiedzialnościwobecprzeszłościpodejmujeNietzschewdru-
gimwspomnianymwyżejtekście,którypowstałkilkanaścielatpóźniej.Roz-
wijawnimkwestiępoczuciawinysprawcówwobecofiarzapomocąmetafory
długu,którystajesięzobowiązaniemdomoralnegozachowaniawprzyszło-
ści.Wtensposóbhistoria,pamięćimoralnośćnaliniistosunkówmiędzy-
ludzkichikreowaniaodpowiedzialnychpostawzostajązesobąnierozerwal-
niepołączone.
ZkoleiAleidaAssmann,któraodkilkudekadzajmujesięproblemamipa-
mięciizapomnienia,wartykulez2012r.,ToRememberortoForget:Which
WayOutofaSharedHistoryofViolence?2,przytaczaprzykładwojnydomowej
wHiszpaniiirozważakwestietego,wjakisposóbtedwaprocesy–pamięta-
nieizapominanie–sąkoniecznewprzezwyciężaniuwspólnejbolesnejprze-
szłości.Podkreśla,żedrugiepokoleniepowojniedomowej,starającsięodejść
odtotalitaryzmuiwprowadzićustrójdemokratyczny,zawarłomilczącypakt
zpokoleniemswoichrodziców,przyjmując,żetransformacjabędziemożliwa,
oilezbrodniezprzeszłościzostanązapomniane.Natomiasttrzeciepokolenie
–wychowane60–70latpotamtychwydarzeniach–wprzeciwieństwiedopo-
koleniarodzicówidziadków–odczuwapotrzebęodzyskaniapamięciwsfe-
rzepublicznej,gdyżmilczenieowydarzeniachtraumatycznychniepomogło
przezwyciężyćprzeszłości,ajedyniepogłębiłopodziałyspołeczne.Przemil-
czane,częstoniewygodnefakty–choćuśpionewsferzepublicznej–pozosta-
ływpamięcirodzinnejświadkówiuczestnikówwydarzeń3.Najważniejszym
elementempamięci,niepozwalającymnakojącezapomnienie,jestkoniecz-
nośćrozpoznaniaiponownegopochowaniaofiarzgrobówmasowych,co
dlarodzintychofiarjestwarunkiemkoniecznymwprzezwyciężeniutraumy
irozpoczęciużałobypoutraconychczłonkachrodziny.Azatemwpraktyce
społecznejpamięćizapomnienieprzenikająsięwzajemniewprocesieprze-
zwyciężaniahistoriiwydarzeńtraumatycznych.
ProfesorantropologiispołecznejUniwersytetuwCambridge–PaulCon-
nerton4wswojejklasyfikacjitypówzapominania,wyróżniłichażsiedem.Jed-
nakwkontekścieniniejszejpublikacjiinteresującewydająsiętrzy:wymaza-
nierepresyjne(repressiveerasure),zapomnieniepreskryptywne(prescritptive
forgetting)iciszaupokorzenia(humiliatedsilence).Wymazanierepresyjnejest
charakterystycznedlasystemówtotalitarnychipoleganacelowymdziałaniu
władzy,wwynikuktóregoniewygodnewydarzeniapolityczneznikajązprze-
strzenipublicznej.NajwyraźniejszymtegoprzykłademwnaszejczęściEuropy
jestwyretuszowanieNikołajaJeżowa,szefaNKWDwlatachWielkiejCzystki
(1936–1938),zwykonanegow1937r.wspólnegozdjęciazeStalinem,Wo-
roszyłowemiMołotowem,naktórymwszyscywizytująnowootwartykanał
2
A.Assmann,ToRememberortoForget:WhichWayOutofaSharedHistoryofViolence?,
[w:]MemoryandPoliticalChange,ed.A.Assmann,L.Shortt,NewYork2012,s.53–71.
3
NatematpamięcioficjalnejirodzinnejwPRLpor.:B.Szacka,Pamięćzbiorowaiwojna,
„PrzeglądSocjologiczny”2000,nr49(2),s.11–28;taż,Czasprzeszły-pamięć-mit,
Warszawa2006.
4
P
.Connerton,SevenTypesofForgetting,„MemoryStudies”2008,No.1(1),s.59–71.
