Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI
sięodswoichtowarzyszy.PewnegorazuwHolandii,żołnierzezakwaterowani
wdomachzbudzilisięzesnuojedenastejwnocy.Zarzuciwszylejbikinaopak
orazzaopatrzywszysięwworekpoowsieipistolety,ruszyliwstronęwsi,po
czymwrócilizwiększymibądźmniejszymiłupami.Całytencyrkskończyłsię,
gdyjedenzrabusiówzostałrannyplądrująckurnik.Zdarzałosię,żeplądrowanie
nieprzynosiłonicdobrego.W1799rokuwrejonieAlpNadmorskichkilkużoł-
nierzyuzatrułosiękorzeniamicykuty,któreskusiłyichwyglądemdzikichmar-
chewek”
.Czasamibyłoonozabronione,takjakw1796rokuwarmiiJourdana.
Jakożegenerałniezapewniłswejarmiigodziwegoutrzymania,podczasodwrotu
szybkoznalazłasięonaunaskrajunędzyiwyczerpania”
.W1799rokuwArmii
Renu,byzastosowaćmetodyzArmiiWłoch,rozstrzelanonaoczachcałegoregi-
mentuustaregostrzelca1,którywedleswegouznaniaprzywłaszczyłsobiedwie
chłopskiekoszule”2.
Wistociechciwośćbyławyjątkowosilnymuczuciemukażdegożołnierza.
Nierównałasięonajednakzachowaniupruskichoficerów,uwśródktórych
znajdowałosięniewielu,którzyopuszczającFrancjęniepowiększyliswegodo-
bytkunawetdwukrotnie”
,anipostępowaniupruskichnajemników,którzypo-
rzucaliswychtowarzyszypadającychzezmęczenianadrodzedoSzampaniipo
tym,jakichuograbilijeszczedyszących”podczaspostoju.Mimotochciwość
pojawiałasięprzykażdejsposobnościiniepowstrzymywałajejobfitośćjedze-
nia,aniczyhająceniebezpieczeństwa.NadrodzedoWinterthur102.półbryga-
dapiechotyliniowejprzypuściłaszturmnabaterięrosyjską.Wtymsamym
momenciefrancuskakulaarmatniadosięgłanieprzyjacielskiegofurgonunisz-
czącbeczkępełnąpieniędzyirozrzucającwszędziemonety.uŻołnierzeporu-
szenipodobnymodkryciemszybkozarzuciliwszelkieinnezajęcianarzecz
grabieży.Beczkizostałyrozbiteiopróżnione,anastępniezapanowałchaos.
Posyłającoddziałkozakównanieprzyjaciela,rosyjskaarmiaszukaławyjścia
zsytuacji”
.Naszczęściehuzarzypilnującynaszychszeregówodrzuciliwrogie
siły.Francuscyoficerowiewrócilizpustymirękami,zbrakupowozówikoni
niemoglizgromadzićłupówtak,jakichzagranicznitowarzysze.
Ichgenerałowiezaśkorzystajączposiadanychwozówikolaseknieprze-
puszczalinadarzającejsięokazji.Zarównow1789roku,jakiwczasiewojen
żyliwbiedzie,prawiebezżołdu.Natomiastw1799zobaczyliśmyichjakopa-
nówposiadłościziemskichizamków3.
1Woryginalechasseur(strzelec),żołnierzformacjilekkiejpiechoty[M.P.].
2P.Berthezène,SouvenirsmilitairesdelaRépubliqueetdel’Empire,Paris1855;Y.Bresnard,Souvenirs
d’unnonagénaire,Paris1880;L.J.Bricard,JournalducanonnierBricard,1792-1802:mémoiresdesol-
dats,Paris1891;A.Chuquet,GuerresdelaRévolution,Paris1895;V.Dupuy,Souvenirsmilitairesdeiii,
chefd’escadrondeshussards,1794-1816,wyd.[C.]Thoumas,Paris1892;P.Girault,MesCampagnes
souslaRépubliqueetl’Empire,1791-1810,LaRochelle1884;M.deReiset,Souvenirsdulieutenantgé-
néralvicomtedeiii,t.I-III,Paris1899-1901i
3L.Routier,Récitsd’unsoldatdelaRépubliqueetdel’Empire(1792-1830),Paris1899;A.Tardieude
Maleissye,Mémoiresd’unofficierauxgardesfrançaises(1789-1793),Paris1897.
