Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Zoologia.Różnorodnośćipokrewieństwazwierząt
kokkolitysąbardziejrównomiernierozmieszczone
wtoniwodnej,sięgającwgłąbznaczniedalejpoza
strefędostępnościświatłasłonecznego(fotyczną),
nawetponiżej500m.Ichkomórek-zregułybar-
dzomałych(nieprzekraczających20
m
mśredni-
cy)-niezatrzymująklasycznesieciplanktonowe,
dlategoteżprzezdługiczasichrolaekologiczna
wdzisiejszychoceanachbyłaniedoceniana(ich
znaczeniedostrzegalinatomiastgeolodzy,bood
końcaokresutriasowegołuskikokkolitówsągłów-
nymskładnikiemwapienipowstającychwotwar-
tychmorzach).Kokkolitywystępujągłówniewcie-
płychoceanach,alepewnegatunkiodrobnych
łuskach(np.Emilianiahuxleyi)pojawiająsięrów-
nieżwwodachchłodnych.Kokkolityomasywnych
łuskachsątypowedlaśrodowiskstosunkowoubo-
gichwbiogeny(oligotroficznych)-naobszarach
zasobniejszychwfosforanyiżelazozastępująje
okrzemkiibruzdnice.
Różnorodnośćbruzdnic
Bruzdnice(gromadaDinoflagellata,czyliklasaDi-
nophyceae)majątubularne(takjakzielenice)cri-
staemitochondriów.Ichszczególnącechą(diagno-
styczną)jestorientacjadwuwici,któreodchodzą
styczniedopowierzchnikomórkiimajądodatko-
wepęczkigęstoułożonychmikrotubul(axonema).
Jednazwiciowijasięrównikowowokółkomórki
ileżywgłębokiejbruździewpowierzchnikomór-
ki.Maonawłoski(mastigonemy)tylkozjednej
strony.Drugawić,zdwomarzędamimastigonem,
pozostajeswobodna.Wiciporuszająkomórkąipo-
wodująjejrotację.Innąswoistącechąbruzdnicsą
staleskondensowanechromosomy(chromatyna
nieulegaunichdekondensacjinawetwtrakciepo-
działukomórki).
Przemianapokoleńkokkolitów
Takjakueuglenchloroplastybruzdnicsąoto-
czonepotrójnąbłoną,alemająchlorofilcoprócz
chlorofilua-niczymkokkolityizłotowiciowce.
Obecnośćpotrójnejbłonyuważasięzaśladpo
wchłonięciusymbiontaalbozakrokwredukcji
liczbybłonodstanupodobnegodokryptomonad,
związanyzutratąnukleomorfu.Pewnebruzdnice
(np.Dinophysis)mająjednakchloroplastyzfikobi-
linami(takjakkrasnorosty)izdwiematylko(anie
trzema,jakupozostałychbruzdnic)błonami.Moż-
liwe,żetojeststanzbliżonydopierwotnego.
Wewnątrzcysternbłonyprzypowierzchniko-
mórkipierwotnychbruzdnicznajdujesiępancerz
zpłytekcelulozowych(tabul)oukładziecharak-
terystycznymdlagatunku.Podnimiwystępuje
uporządkowanycytoszkieletzbudowanyzrówno-
miernierozmieszczonych,podłużnychmikrotubul.
Przypodzialekomórkialbotworzysięzupełnie
nowaścianakomórkowa,albokażdazkomórek
potomnychdobudowujebrakującączęść.Podob-
niejakjednokomórkowezielenicePrasinophyceae
bruzdnicemogątworzyćcystyprzetrwalnikowe
ościanachkomórkowychwzmocnionychbardzo
trwałympolimeremalkoholiaromatycznych(spo-
ropolleniną).Cytoplazmatakichkomórekzmniej-
szawówczasobjętośćiwytwarzanową,bardziej
odpornąścianę.Rurkowatewypustkinapowierzch-
nicysty,rozmieszczonewzdłużkrawędzicelulozo-
wychpłytek,sięgająmacierzystejścianykomórko-
wej.Najdawniejszeznanewzapisiekopalnymcysty
bruzdnic(Suessia)zkońcaokresutriasowego(200
mlnlattemu)ukazująkomórkipokrytelicznymi
płytkamionikłymuporządkowaniu.Dodziśtaki
układcechujezooksantellekoralirafowych(Sym-
biodinium).Możnawięcprzypuszczać,żetypowa
dlabruzdniczdolnośćrotacjipowstałaniewiele
wcześniej.Stosunkowoniedalekoodtegoplanu
budowyodbiegłydzisiejszenietworzącecystformy,
którychcienkieścianykomórkowepodzielonesąna
licznepłytki.Przezredukcjęliczbypłytekznajdują-
cychsięnabiegunachkomórkiuformowałsięplan
budowypancerzykacechującywiększośćbruzdnic.
Wewolucjibruzdnicpowstałyteżformyze
spłaszczonymi,dwuboczniesymetrycznymipance-
rzykami.Uważanojekiedyśniesłuszniezastadia
pośredniewstosunkudowiciowców,zktórychmia-
łybysięwywodzićbruzdnice.Rzeczywistyprzebieg
ewolucjiokazałsięodwrotny,niżsądzono,ipole-
gałnawtórnymupraszczaniubudowy,anienajej
komplikacji.Zjawiskoto-powszechnewprocesie
ewolucji-sprawia,żeodtworzeniejegoprzebiegu
bezodwoływaniasiędozapisupaleontologicznego
niebyłobymożliwe.
Bruzdnice,obokokrzemek,sąnajważniejszą
grupąwysokoproduktywnegoplanktonuwklima-
