Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28Nadgromada:szczękoczułkowce—Chelicerata
Drugątagmąjestopistosoma,zregułysegmen-
charakterystycznedlastawonogów.Zwracauwagę
towanaiczęstowyraźnieoddzielonaodprosomy
organHalleraoskomplikowanejstrukturzeiwielu
przewężeniempowstałymzsiódmegosegmentu.
funkcjachwystępującyukleszczyiroztoczyzkohor-
Opistosomapozbawionajestodnóżykrocznych,ale
tyHolothyrida.
mogąwystępowaćnaniejdobrzewykształconeprzy-
Układpokarmowyiodżywianie.Otwórgębowy
datkiskrzeloweuostrogonów(5parodnóżyskrze-
uszczękoczułkowcówpołożonyjestalbonarostrum
lowych).Upajęczakównaopistosomiewystępują
albonadniezagłębienia(myliosoma)znajdującego
zredukowaneprzydatkiwpostacigrzebienizmy-
sięmiędzybiodramipedipalpiodnóżykrocznych
słowychuskorpionówczykądziołkówprzędnych
zregułypierwszychdwóchpar.Najprymitywniejsze
upająków.
położeniemaotwórgębowyuwodnychszczękoczuł-
Ciałopokrytekutykularnymoskórkiemoróż-
kowców,amianowicieuostrogonów,uktórychoto-
nejgrubościitwardości.Kutykulazaopatrzona
czonyjestbiodramiwszystkichparodnóżykrocz-
jestwlicznenarządyzmysłowetakiejaknarządy
nychjawięcpołożonyjestpomiędzyodnóżami.
szczelinowate,wtymorganylirowate,różnorodne
Charakterystycznącechąprzewodupokarmowego
szczecinyzmysłoweitp.Pozakutykularnymszkie-
szczękoczułkowcówjestniezwyklesilnierozbudowa-
letemzewnętrznymwytwarzającymdojamyciała
nejelitośrodkowewystępująceuostrogonówwpro-
zgrubienia,doktórychprzyczepiająsięmięśnie,wy-
somie,aupozostałychszczękoczułkowcówzajmują-
stępujejeszczemezodermalnyszkieletwewnętrzny
cewiększączęśćwnętrzaopistosomy.Występujące
jendosternitwpostacipłytkizbocznymiwyrost-
liczneuchyłkijelitaśrodkowegotworząuszczęko-
kami(wkształciepodobnydoliteryH).Endosternit
czułkowcówwątrobo-trzustkę,wktórejodbywasię
położonyjestwprosomiepodzwojempodgardzie-
trawienieimagazynowaniemateriałówodżywczych.
lowymispełniaprzedewszystkimfunkcjemiejsca
Szczękoczułkowcesąprzedewszystkimformami
przyczepumięśniodnóżykrocznych.
drapieżnymi,aleczęśćjestrównieżwszystkożerna,
Układnerwowyinarządyzmysłów.Centralną
roślinożerna,awśródroztoczywystępująróżnorod-
częściąukładunerwowegojestzwójnadprzełykowy
neformypasożytnictwa.
składającysięzprotocerebrum,słabowykształcone-
Układkrwionośny.Układkrwionośnyjestdo-
godeutocerebrumitritocerebrum.Deutocerebrum,
brzerozwiniętyuszczękoczułkowcówmających
dobrze
wykształcone
u
innych
stawonogów,
skrzelabądźworkipłucnejakopochodneskrzeli.
uCheliceratazpowodubrakuczułkówIparyjest
Wgrupach,któreoddychajątchawkamiograniczony
natylesłaborozwinięte,żeuważałosię,iżbrakjest
jestdoserca,odktóregoodchodziaortaprzednia
tegozwojuuszczękoczułkowców.Jednakostatnie
itylna.Uformbardzodrobnychbrakniekiedy
daneembriologicznewskazują,żepomiędzyproto-
nawetserca.Uoddychającychworkamipłucnymi
cerebrumatritocerebrumznajdująsięniewielkie
bądźskrzelamisercerozciągasięprzezwieleseg-
zgrubienia,którebyłybyodpowiednikiemdeutoce-
mentówiwkażdymznichjestzaopatrzonewparę
rebruminnychstawonogów.Tritocerebrumobok
ostiówiparębocznycharterii.Rozgałęziającasię
unerwianiachelicermapołączeniezwegetatywnym
aortaprzednianatleniaprosomę,odnóżaicentral-
układemnerwowym(stomatogastrycznym).Wzwo-
nysystemnerwowy,natomiastaortatylnaiboczne
jumózgowymuwiększościszczękoczułkowców
rozgałęziającsięnatleniająnarządyrozrodczeijelito
występująciałagrzybkowatejakoośrodkikojarze-
środkowe.Zotwartychkońcówarteriihemolimfa
niowe,niekiedyzajmującobjętościowodużączęść
zbierasięwzatokachopistosomy,stamtąddostajesię
zwojunadprzełykowego.Podprzełykiemznajduje
doorganówoddechowych(skrzelabądźworkipłuc-
sięzwójpodprzełykowyunerwiającybrzusznączęść
ne),zktórychponatlenieniunaczyniamiżylnymi
prosomy,aodchodząceodniegopnienerwowe
przechodzidozatokiperykardialnej.
unerwiająnarządywewnętrzneopistosomy.Uszczę-
Układoddechowy.Uformwodnych(ostrogo-
koczułkowcównastępujesilnakoncentracjasystemu
ny)występująskrzela,uczęścilądowychpajęcza-
nerwowego.Wniektórychgrupachwiększośćzwo-
kówworkipłucneipłucotchawkijakohomologii
jówaniekiedywszystkiezlewająsięwjednąmasę
skrzeli,upozostałychpajęczakówwystępujesystem
okołoprzełykowąpołożonąwprosomie.
tchawkowyitylkoniektóreroztoczeoddychającałą
Znarządówzmysłuwystępująprzedewszystkim
powierzchniąciałaniemającżadnychnarządów
oczyproste(boczneiśrodkowe),rzadziejzłożone
oddechowych.
(budowaneprzezomatidia).Zinnychnarządów
Układwydalniczy.Narządamiwydalniczymibę-
zmysłuwystępująpraktyczniewszystkiepozostałe
dącymiprzekształconymimetanefrydiamisągru-
