Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30Gromada:ssaki–Mammalia
(venahepatica),zktórejkrewdostajesiędożyły
głównejdolnej(venacavainferior),przezktórąkrew
dochodzidoprawegoprzedsionkasercaistądjest
rozprowadzanapocałymorganizmie.Nadmiarsub-
stancjiodżywczychmagazynowanyiprzetwarzany
jestwwątrobie,auwalnianydokrwi,np.wczasiegło-
du.Wtensposóbukładwrotnyregulujedużewahania
niektórychskładnikówpokarmowych,dostarczanych
wtrakcieodżywiania,mimożeprzezżyłęwrotnąprze-
chodzikrewodtlenowana,ajestjejtrzyrazywięcej
odkrwiutlenowanejdostarczanejprzeztętnicęwątro-
bową.Żyławrotnadostarczawięcejtlenujaktętnica
wątrobowa.
Wątrobawytwarzadużeilościżółci(emulgującej
tłuszcze).Żółćdostajesiędopęcherzykażółciowe-
go(vesicafellea),adalejprzewodempęcherzykowym
(ductuscysticus)dodwunastnicy.Niektóressakinie
mająworeczkażółciowego(nieparzystokopytne,gry-
zonie,góralkiiwalenie).
Wątrobajestnarządemwieloczynnościowym,speł-
niającymm.in.funkcje:metaboliczną,detoksykacyj-
ną,filtrującąimagazynującą.Doważniejszychczyn-
ności,którespełniawątrobanależą:syntetyzowanie
cholesteroluitriglicerydów,wytwarzanieżółci,wy-
twarzanieimagazynowanieenzymów,przekształca-
niewęglowodanówwglukozę,anadmiarwglikogen,
któryjestmagazynowany,neutralizowanietoksyn,
rozkładaniezużytycherytrocytów.
Drugimwyraźniemniejszymgruczołemzwiązanym
zprzewodempokarmowymjesttrzustka(p.ryc.30).
Leżyonawpobliżudwunastnicy,doktórejucho-
dzidwomaalbojednymprzewodem.Jedenzprze-
wodówtowspólnyprzewódtrzustkowo-żółciowy,
adrugitylkotrzustkowy.Uniektórychssakówwy-
stępujetylkojedenztychprzewodów.Trzustkama
dwoistązarównobudowę,jakifunkcję.Występujątu
komórkigruczołutrawiennego(zewnątrzwydzielni-
cze),jakigruczołudokrewnego(wewnątrzwydziel-
nicze).Komórkigruczołutrawiennegowydzielają
zasadowysoktrzustkowy,którysłużydozobojęt-
nieniasolnegosokużołądkowego.Soktrzustkowy
zawieraenzymyrozkładającebiałka(np.trypsynę)
iwęglowodany(amylazę)orazhydrolizującetłusz-
cze(lipazy).Regulacjawydzielaniasokutrzustkowe-
gonastępujepodwpływemsekretynyprodukowanej
przezścianydwunastnicyibłonyjelitacienkiego.
Częśćwysepkowatrzustkidotyczącawydzielania
wewnętrznegozostanieomówionawgruczołach
dokrewnych.
Układkrwionośny.Aktywnysposóbżyciaiendo-
termiazwiązanajestściślezwielomaadaptacjami
wukładachkrwionośnymioddechowym(ryc.37).
Układkrążeniazapewnianietylkotransporttle-
nu,alerównieżtransportsubstancjiodżywczychpo-
branychwprzewodziepokarmowym.Służyrównież
dotransportuproduktówprzemianymaterii.Jest
takżeniezbędnywprocesieregulacjitemperatury
organizmuorazprzenosihormonybędąceproduk-
temgruczołówdokrewnych.
Wukładziekrążeniawyróżniasięukładkrwio-
nośnyiukładlimfatycznyorazukładdokrewny.
Cechącharakterystycznąwukładziekrwionośnym
ssakówjestczterokomorowesercepodzieloneprzez
całkowitąprzegrodęnastronęlewąiprawą.Tospo-
wodowało,żeobiegkrwiwcielezwanyobiegiemdu-
żymzostałcałkowicieoddzielonyodobiegumałego
–płucnego.
Prawyprzedsionekserca(atrium)ikomora(ventri-
culus)przewodzątylkokrewodtlenowaną,natomiast
Ryc.37.Schematukładukrwionośnegossaków.
1–tętnicaszyjna,2–żyłaszyjna,3–tętnicapodoboj-
czykowa,4–żyłapodobojczykowa,5–lewyprzedsionek,
6–żyłapłucna,7–lewakomora,8–łukaorty,9–płuco,
10–aortazstępująca,11–żyławątrobowa,12–wątroba,
13–żyławrotna,14–jelito,15–nerka,16–tętnicabio
-
drowa,17–żyłabiodrowa,18–żyłanerkowa,19–tętnica
nerkowa,20–tętnicaotrzewnowa,21–żyłagłównatylna,
22–tętnicapłucna,23–prawakomora,24–prawyprzed-
sionek,25–aortawstępująca
