Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rancja,otojestrzecznieodłącznaodindyferentyzmureligijnego,
odsceptycyzmu,atolerancjapolskaXVIwieku,jaksłuszniepisze
Bobrzyński,byławynikiembrakugłębokiejwiaryunasibraku
charakteru,brakuchęciobronyswoichreligijnychideałów.Do
tychrozważańdodałbymjeszczeswojeprzekonanieogłębokim
indyferentyzmiereligijnymrodzinyGiedymina,takjaskrawoza-
znaczonymwdziejachJagiełłyiWitolda,indyferentyzmie,który
dopomógłtejnajwspanialszejdynastiiEuropyWschodniejwrzą-
dachwichwielonarodowymiwieloreligijnymimperium,którym
byłopaństwoWitoldaWielkiegolubKazimierzaJagiellończyka.
ZygmuntAugust,epigonilikwidatortejwielkiejdynastii,był
humanistąiwjegozdaniuo„owieczkachikozłach”upatrywać
należyjakiegośodblaskuneopogańskiegoindyferentyzmu,anie
rzeczyztakzupełnieinnegoklimatuhistorycznego,jakimjest
tolerancjadlawszystkichwyznańreligijnych.
Wtwierdzeniach„mybyliśmyinniniżwszyscy”często
jesteśmyzupełniedziecinniizapominamy,żeżycieludzkości
ściskanejestżelaznymiobręczamiróżnychepokiżeniemożna
sobiewyobrazić,abyPolskaXVIwiekurządziłasiępojęciami
moralnymi,doktórychinnekrajeeuropejskiedoszłydopiero
wdwieścielatpóźniej.Polskabyłaprzecieżczęściąwspólnoty
europejskiejirytmjejpojęćodpowiadałrytmowiogólnoeuropej-
skiemu.Ojakiejśniewspółczesnościpojęćmożnamówić,gdysię
mówioFrancjiXVIwiekuiChinachXVIwieku,alepomiędzy
FrancjąaPolskąniemogłobyćtakichróżnicwpojęciachitona
nasząkorzyść,jaksobiewyobrażamy.Pamiętam,wroku1941
wjakimśprzemówieniu,któreprezydentRaczkiewicznapisałdla
RadyNarodowej,powtórzyłonrównieżprzezwszystkichPola-
kówukochanetwierdzenie,żenaszeNeminemcaptivabimusnisi
iurevictumzpierwszejćwierciXVwiekuwyprzedziłoangielskie
HabeasCorpusActzdrugiejpołowyXVIIwieku.Oczywiściejest
totwierdzeniecałkowicieanachronistyczne.Neminemcaptivabi-
mus…byłoprzywilejemnadanymszlachcie,jegopoprzednikiem
9
