Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
grałarolępierwszorzędną,byłaprzekonana,żewstrzemięźliwość
wdziedzinieseksualnejbyłaznowużtącechą,którawyróżniała
światprasłowiańskiodinnychgatunkówczłowieka.
Oczywiściewszystkietefantazjesątakpodobnedoprawdy,
jakatmosferaBalladynySłowackiegopodobnajestdoprehisto-
rycznejprawdyludówsłowiańskich.
Czasamijestnambardzotrudnoiprzykrorozstaćsięztaką
liryzacjądziejów,ludziifaktów.Pamiętam,jakmójnauczyciel
językapolskiegowgimnazjumwileńskim,uczeńprof.Stanisła-
waPigonia,szlachetny,egzaltowanyinieszczęśliwyStanisław
Cywiński,wciążpowtarzałwczasieswychlekcji,że„nieżycie
Mickiewiczajestkomentarzemdojegodzieł,leczprzeciwnie-
dziełaMickiewiczasązaledwiekomentarzemdojegożycia”.Otóż
Mickiewiczniewątpliwiewypowiadałczasamimyśligłębokie,
ale,naogół,jakoideologpolityczny,byłtoraczejjegomośćka-
pryśny,zmienny,dającysięłatwosugestionowaćiporywaćwroz-
maitychkierunkach.Jedynieolbrzymitalent,olbrzymigeniusz
poetyckitwórcySonetówkrymskichiPanaTadeuszasprawia,że
nieuważamyKsiągpielgrzymstwapolskiegozasteknonsensów
historycznych,nadktóryminiewartosięzastanawiać.Zfilozo-
fiąhistorycznąwielkichpoetówjesttrochętakjakzdowcipami
generałówopowiadanymiwśródpodporuczników.Musząbyć
uznanezaznakomite.
Anachronizmy,liryzacjawtłumaczeniudziejówpanosząsię
nietylkowśródpoetów,powieściopisarzy,publicystów,aletakże
wśródnajpoważniejszychnaukowców.Alepozatymjestjeszcze
jednoschorzenie,którecechujetakżenajwiększychnaszych
nauczycieliwdziedziniebiegudziejów,mianowicieotwieranie
wszystkichszufladjednymkluczem.Tłumaczeniedziejówprzez
wielkiegoMarksajesttłumaczeniemmonistycznym,jednostron-
nym.Twierdzenie,żesiłą,któradecydujeokierunku,wktórym
biegnąwypadkihistoryczne,sąwzględygospodarcze,jesttłuma-
czeniemjednostronnym.Światjesttworemowielebardziejzło-
13
