Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kich,apływaćpomorzu„PolacyXIwieku”nieumieliiwogóle
handelmorski,wyprawymorskieuprawiałowtedywEuropie
tylkokilkanarodów,doktórychnasiprzodkowienienależeli.
Tamojaopinia,wypowiedziananajednymzebraniu,spotkała
sięzuwagągen.Kukiela,któryzacytowałGallusa,cieszącegosię
ześwieżychrybmorskich.NiepodzielamgustuGallusa,zawsze
będęwolałszczupakaodflądry,alesądzę,żetaróżnicagustu
wniczymniezmienifaktu,żemorzestałosiępierwszorzędną
kwestiąpolitycznąigospodarcządopierowprzeddzieńepoki
merkantylizmu,adostępdomorzastałsiędlaPolakówważny
dopierowchwili,gdypotymmorzuzaczęłypływaćokręty.Za
czasówKrzywoustegoanemicznyhandelmiędzynarodowy
uciekałodmorza,szukałdrógrzecznychistądwypowiadanie
poglądów,żedrużynamiKrzywoustegokierowało„parciedomo-
rza”,jestanachronizmem,jestprzenoszeniemzjawiskzczasów
późniejszychdoepokiwcześniejszej.
TaksamoanachronizmemjesttakukochanaprzezPolaków
teoria,żewtedy,gdywcałejEuropiepłonęłystosyinkwizycyjne,
wjednejjedynejPolsceświeciłosłoneczkoreligijnejtolerancji,
aZygmuntAugust,niczymjakiświelbicieliuczeńWoltera,po-
wiedziałnuncjuszowi:„Pozwólmibyćkrólemowieczekikozłów”.
JużMichałBobrzyńskinaśmiewałsięztegoanachronizmu.Brak
energicznejwalkizherezjamiwPolsceXVIwiekunależytłu-
maczyćszeregiemrozmaitychprzyczyn,atylkonie„tolerancją”,
tj.poglądemfilozoficznymwykształconympóźniej,opartym
naprzekonaniu,żenienależysięmieszaćdotego,wcowierzy
bliźniiżekażdewyznaniezasługujenaszacunek.Tegorodzaju
przekonanie,którewXVIIIwiekuurosłodorozmiarówpięknej
maksymymoralnej,byłozupełnienieznaneEuropieXVIwieku.
Przeciwnie,Europejczykowiwtychczasachwydawałosięrzeczą
obrzydliwąniestaraćsięwybijaćheretykowijegobłęduzgłowy,
takjakdlanasrzecząobrzydliwąjestpatrzećnadziecko,które
włazidowodyitopisię,iniepobiecgozwodywyciągnąć.Tole-
8
