Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Problematykaimetodabadańwperspektywiesocjologicznej
101010Problematykabadań
KościółkatolickiireligiawPolscezajmująwyjątkowemiejsceipełniąszczegól-
nefunkcje.Ichoddziaływanienieograniczasiędosferyreligijnejiprywatnej
wżyciujednostek,aleobejmujetakżeróżnepłaszczyznyżyciaspołecznego,
wtympublicznego.Wydajesię,żetakistanrzeczymadwiezasadniczeprzy-
czyny.Popierwsze,zaangażowanieKościoławsprawynarodoweipolityczne
naszegokraju,przynajmniejwciąguostatnichdwóchwieków;podrugie,wybór
PolakananajwyższyurządwhierarchiiKościołakatolickiegoispołeczneskutki
tegowyboru.
Poczynającodokresuzaborów,któryznaczącozaważyłnainstytucjonal-
nymkształciepolskiegokatolicyzmu
1
,poprzezpowstanianarodowewXIXw.,
IiIIwojnęświatowąiwreszciebliskopięćdziesięcioletniokreskomunizmu,
KościółstanowiłdlaPolakówtęinstytucję,którareprezentowałaichinteresy
narodowe,społeczneireligijne.Brakwładzypaństwowejrealizującejdążenia
narodoweipolitycznewspólnotywtymczasie(zwyjątkiemkrótkiegookresu
IIRzeczypospolitej),rekompensowałareligiaiKościółinstytucjonalny.Toreligię
iKościółnależyutożsamiaćzinstytucjamipromującymiwychowanieobywatel-
skie2.WPolsce,szczególniewokresiepoIIwojnieświatowej,Kościółstanowił
jedynąrealnąopozycjąwtotalitarnympaństwie.Dawałschronienienietylko
osobomprzyznającymsiędowiarykatolickiej,alerównieżtym,którzyzkato-
licyzmemmieliniewielewspólnego.TakżewprzestrzeniKościołaodbywałysię
różnewydarzeniakulturalneorganizowaneprzezśrodowiskaartystyczne,cobyło
manifestacjąniechęciwobecwładzy3.Pomimościsłegopowiązaniakatolicyzmu
zkulturąnarodową,nigdyniestałsięonreligiąpaństwowączyteżoficjalnąideo-
logiąpolityczną4.ZatemPolskarozumianajakoukładstrukturpaństwowychnie
byłainiejestpaństwemwyznaniowym.Jednązprzesłanekideologiipaństwa
komunistycznegobyłaideapaństwaświeckiego,wktórymniebyłomiejscadla
religiiwprzestrzenipublicznej5.Wzwiązkuztymnaróżnesposobywładzepań-
stwowestarałysięzminimalizowaćrolęKościołakatolickiegozarównowsferze
politycznej(naprzykładzerwaniekonkordatu),społecznej(naprzykładusuwanie
symbolireligijnychzinstytucjipublicznych),jakiprywatnej(naprzykładsankcje
1
I.Borowik,ProcesyinstytucjonalizacjiiprywatyzacjireligiiwpowojennejPolsce,Kraków1997,
s.69.
2Tamże,s.70.
3Tamże,s.71.
4
J.Majka,Historyczno-kulturoweuwarunkowaniakatolicyzmupolskiego,[w:]Socjologiareligii,
red.F.Adamski,Kraków2011,s.304.
5M.Grabowska,ReligijnośćiKościółwprocesietransformacjiwPolsce,[w:]Pierwszadekada
niepodległości.Próbasocjologicznejsyntezy,red.E.Wnuk-Lipiński,M.Ziółkowski,Warszawa
2001,s.171.
