Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Mitwzniosłości(sublimacji)aegzystencjażołnierzypolskichwlatach1806-1807
WogólewszyscyfrancuzibylimniejwięcejprzychylniPolakom,nieszczę-
dzącwszakżezabawnychamiłośćnasząniezbytobrażającychucinków
iżartów.Itaknaprzykład,przypominamsobie,żewyrażenia:kleba,niema,
woda,zarazarabyłynaustachkażdegofrancuza,anawetsamegocesarza.
GdyznówpodGołyminemkołoPułtuska(którątomiejscowośćzwalifrancuzi
Piulstuk),wjesiennejporze,brnęliśmymaszerującwbłociepokolana,wszys-
cyprawiewołali:Achcozaprzeklętebagnoioninazywajątoojczyzną!31
27
ZnanejestpowszechnenarzekanieFrancuzównastanpolskichdróg,dla-
tegomarszponichwczasiekampaniizimowo-wiosennejstanowiłduży
problem.LeonDembowskitakwspominanarzekaniaFrancuzów:ΠCóżto
zakraj?-mówiono-Trzebabyćżabami,żebytużyćpotrafić.Chorobyza-
częłytrapićwojskoimnóstwożołnierzyszłodolazaretów”32.Białkowski
relacjonował,żepoprzybyciupodPruskąIławęΠżołnierzeprawiezełza-
mibłagali,mówiąc,żetaksązgłodzeniibezsilni,żeniemajątylesiły,abysię
podnieść”33.NieomalidentycznieopisywałtechwilepóźniejszygenerałJan
Weyssenhoff34.PoforsownymmarszupodPruskąIławę,którabyłaspalona
izburzona,przezdwiedobyżołnierzestalinaśniegu,zmarznięciigłodni35.
ŻołnierzeWielkiejArmiipokonywalidziennie30-40km,awczasiewojny
nawet50km36,conieodbiegałoodnormwinnychepokach.
Powyżejomówioneokolicznościrzutowałynastanzdrowiaigotowośćbo-
jowąwojskapolskiego,czegopotwierdzenieznajdujemywekspertyziedok-
toraMichałaBergonzoniego,którąksiążęPoniatowskiprzedstawił29maja
1807r.KomisjiRządzącej37.Wedługniejbyłynastępująceprzyczynydużej
liczbychorób:1)napływdoarmiipolskiejludzizinnycharmiiiwięzieńro-
syjskich,wyczerpaniebitwamiimarszamipodczasostrejzimy;2)brakwy-
kwalifikowanychoficerówwojskowejsłużbyzdrowiaponajwyższychegza-
minach;3)atmosferapanującapokampanii1805r.,wnastępstwiektórej
wielużołnierzywobrębiewszystkichklascierpinazaburzenianerwowe;
4)nocowanieżołnierzypouciążliwychmarszachwczasieminionejzimy
naziemilubzgniłejsłomie,gdyżświeżejniemogłydostarczyćwdostatecznej
ilościidobrymgatunkuwładzeadministracyjne;5)złewyżywienie(stęchły
31
[J.Szymanowski],Pamiętnikijenerałaś,wyd.S.Schnür-Pepłowski,Lwów1898,
s.28-29.
32
L.Dembowski,Mojewspomnienia,t.1,Petersburg1898,s.291.
33
A.Białkowski,op.cit.,s.41.
34
[J.Weyssenhoff],Pamiętnikgenerałaś,wyd.J.Weyssenhoff,Warszawa1904,s.83.
35
[J.Szymanowski],op.cit.,s.35.
36
R.Bielecki,WielkaArmia,Warszawa1995,s.353.
37
F
.Giedroyć,op.cit.,s.85.
