Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ludność
19
PrzezcałyXVIIIw.toczyłasięwalkaprzykahałków(filiikahałów)zkahałami.
Każdyprzykahałekchciałsamzbieraćpieniądze,miećsynagogęiwłasnycmen-
tarz.ŚwiadcząotymprzykładyrywalizacjiBobrujskazParicamiczyKresławki
zDrują.Zrywanowięzyduchoweifinansowe.Przykłademrywalizacjinietylko
lokalnej,alerywalizacjimiędzyziemstwamiKoronyiLitwybyłyzaciętespory
TykocinazGrodnem.Upadekwaadówiwyodrębnieniesięnowegopodziału
terytorialnegoprzyśpieszyłyuniezależnieniesięprzykahałków.Popierwszym
rozbiorzeiprzyłączeniuBiałorusidoRosjistopniowozrywałysięwięzimiędzy
gminami,alewnastępnychdekadachpozostawałyjeszczetradycyjnesposoby
komunikowaniasiękahałów,spotkanianajarmarkachwramachgranictrady-
cyjnychziemstwżydowskich.Ichprzykładembyłyspotkaniawsprawachnad-
zwyczajnychzbiórekpieniędzydlaŻydówwygnanychzwioseknaBiałorusi
wlatachdwudziestychXIXw.
WostatnichdziesięcioleciachWielkiegoKsięstwaLitewskiego,atakżewpo-
czątkachpanowaniarosyjskiego,obszarybiałoruskiebyłyjednymizziemnaj-
liczniejzasiedlonychprzezludnośćżydowską.Wskazująnatodanezespisów,nie
zawszedokładnych(opierająsięnaksięgachpodatkowych),jednakżeprzyjętych
wliteraturzeprzedmiotu
8
.JużwczasieistnieniaWielkiegoKsięstwaLitew-
skiegonaterenachbiałoruskichznajdowałosię,wedledanychspisowychzlat
1759-1760,46kahałów
9
.Wedlespisuz1764r.największymigminamiży-
dowskimibyły:Wilno-liczące3381mieszkańców,Brześć-3353iGrodno-
2555mieszkańców
10
.SpisprzeprowadzonyprzezKomisjęSkarbowąw1766r.
dotyczyłtakżezarejestrowanychpodatników.Wykazywałpodobnedane.Odno-
towanownimrównieżinformacjeoinnychkahałach.Powyżejtysiącapodat-
nikówliczyłykahały:słonimski,szkłowski,miński,pińskiipołocki.Wedletego
spisuwWielkimKsięstwieLitewskimmieszkało157300,awKoronie429587
Żydów
11
.
PorozbiorachRzeczypospolitejzmieniałasięgeografiażydowskiegoosadnic-
twa.NaterenachwschodnichUkrainyosadnictwoodbywałosiępoczątkowoza
pozwoleniemwładzrosyjskich.PodrugimrozbiorzenajliczniejzasiedlaliŻydzi
gubernie:izasławską(późniejwołyńską)ipodolską.W1794r.carycawydała
kolejnepozwoleniaŻydomzterenównowozajętychnaosiedlaniesięwguber-
niach:kijowskiej,czernichowskiejinowgorod-siewierskiej(późniejpołtawskiej).
NapoczątkuXIXw.główneskupiskaludnościżydowskiejznajdowałysięwgu-
berniwitebskiejwewschodniejBiałorusi,naLitwie-wguberniwileńskiej(wraz
zczęściąobszarównowogródzkich)inaUkrainie-wguberniachpodolskiej
iwołyńskiej.
Zamętadministracyjnyorazciągłezmianygranicjednostekadministracyj-
nychutrudniająbadanianaddemografiążydowskiejludnościBiałorusiwewczes-
8
Tamże,t.11,s.534-536.
9
J.K.Aniszczenka,Czertaosiedłosti,s.29.
10
I.Schiper,Dziejehandlużydowskiegonaziemiachpolskich,Warszawa1937,s.260.
11
„JewrejskajaStarina”1911,t.2,s.553-556;D.E.Fishman,Rusia’sFirstModernJews...,
s.4.
