Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
ŻydzinaBiałorusi
nymokresiepanowaniarosyjskiego.Zawartewnichdanesąjednakjedynymi
informacjami,którepozwalająustalićwprzybliżeniuhistorykomdanedemo-
graficzneoludności.Niedysponujemyinformacjamiźródłowymidlaludności
żydowskiej,którepozwalałyby,choćszacunkowo,określićstandemograficzny
społeczeństwa.Spisyludnościtworzonowkahałachtylkonapotrzebypodatkowe
samejgminy,atakżezudziałemurzędnikówchrześcijańskichnapotrzebypańst-
wowychizbskarbowych.
Danestatystyczne,zbieraneiużytkowanewlistachpłatnikówpodatków,ze
względunaswojeprzeznaczeniebyłyzapewnedaleceniedokładneiniepełne.Nie
obejmowałysporejczęściludnościżydowskiej,starającejsięukryćprzedopłatą
podatkuwnowymwymiarze,zbieranegoprzezpowiatowe,anastępnieguber-
nialneurzędyskarbowe.
Badającaspektydemograficzneludnościżydowskiej,trzebastwierdzić,iż
właściwiedo1897r.,tj.dopierwszegospisupowszechnegowRosji,zachowane
źródłastatystycznesąogólnikowe,aniekiedysprzeczne.Niesposóbokreślić
użytecznościdanychocorocznejumieralnościiurodzeniach,bobrakustaleń
dotyczącychliczbybadanych.Podstawowąjednaktrudnośćsprawianiepełna
rejestracjapodczasspisówpowszechnychiwksięgachmetrykalnych.Jakoprzy-
kładniepewnościdanychmożeposłużyćpoprawkawprowadzonaw1819r.do
wcześniejszegospisuz1816r.(VIIspis).Pozagrożeniukaramiobliczonow15
guberniachstrefyosiedlenia,żeodspisuuchyliłosię133tys.Żydów.Wedle
rosyjskiejadministracjiinnespisyrównieżwykazywałybraki.
Przyczynategostanurzeczyleżałanietylkowuchylaniusięodpodatków,aleod
1827r.iodsłużbywojskowej.Niejesttojedynewytłumaczeniebraków.Niebyło
takżepowszechnegoprowadzeniaksiągnarodzin.Osłabieniuuległautorytetgmin
pozniesieniuautonomii,niskabyłarangaspołecznarabinówzurzęduorazgmin-
nychurzędów,mającychnakazprowadzeniaksiągwpisówurodzeń.Dominowało
teżwśródludnościpoczucieobcościwobecpaństwa.Postawytebyłyutrwalone
wokresieprzedpanowaniemrosyjskim,któretegostanurzeczyniezmieniało
12
.
Popierwszymrozbiorze,naprzełomielat1772i1773,przeprowadzonospis
wdwuprowincjachbiałoruskichRosji.Spistenwykazałliczbępowyżej50tys.
Żydów.Niejestjasne,czydotyczyłonpłatnikówpodatków,czygłówrodzin.
Żydziwewsiachżyliwdobrachkoronnychiprywatnych,awtychdrugich
uzależnienibyliekonomicznieodgospodarkiszlacheckiej.Wielezależałood
charakterugospodarczegoregionu.Więcejwiadomościdająmateriałylokalne
iinformacjezksiągpodatkowych,któresięgająokresuodlatosiemdziesiątych
XVIIIw.Wbadaniachdotyczącychstrukturydemograficznejwykorzystanoza-
sobyarchiwalnedotycząceguberniwitebskiej.Obrazwyłaniającysięztychbadań
byłbyzapewneporównywalnyzinnymiguberniami,gdybyzachowałysięmate-
riały.Guberniawitebskauzyskałaostateczniegraniceinazwęw1802r.Podzie-
lonabyłana12powiatów.Wykazzksięgipodatkowejukazujeliczbępodatników
12
R.Melville,TraditionaledemographischeStrukturunddemographischeTransitionbeidenJuden
imspa
¨tenZarenreich,s.339.
