Book content
Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
OSOBLIWOŚCIEKSPERYMENTUWBADANIACHPSYCHOLOGICZNYCH…
isytuacjaeksperymentalnazaprojektowanaprzezbadacza,należądotegosamego
paradygmatuinzanurzonej”wnimteorii,albodopierowprowadzonejdosystemu
wiedzy,alborozbudowywanejczymodyfikowanejprzezbadacza.
Zachowaniaosóbbadanych,którebędąwywołanewdanejsytuacjiekspery-
mentalnejwprowadzeniemdoniejtzw.postępowaniaeksperymentalnego
(np.naciskuspołecznego-jakweksperymencieAscha),musząpozostawać
wzwiązkuprzyczynowo-skutkowymzkontrolowanymiprzezbadaczaitym
samymuznanymiprzezniegozaistotneelementamitejżesytuacji,któremają
statuszmiennychniezależnychgłównych(por.rozdz.2).Jesttopodstawowy
warunektzw.trafnościwewnętrznej(por.rozdz.7)planueksperymentalnego,
któryjestschematemtakiegopoprowadzeniaeksperymentu,abyjedynymdo
zaakceptowaniawytłumaczeniemzaobserwowanejzmiennościzmiennejzależ-
nejbyłazmiennaniezależnagłówna,którejdotyczysprawdzanaprzezbada-
czahipoteza.Ówzwiązekprzyczynowo-skutkowywyartykułowanywhipotezie
pozostajewokreślonympowiązaniuzteoriąwyższegorzędu,zktórej,nadrodze
analizyteoretycznej,zostałprzezbadaczawyprowadzony.
Badaczpoddającyempirycznejkontrolijakąśhipotezęmusirozpatrzyć
jąwkontekścieparadygmatu(wsensieKuhnowskim),zktóregowywiedziona
zostałaokreślonateoriastanowiącaontologiczneiepistemologicznetłodla
sprawdzanejhipotezy.Itak-dlaprzykładu-teoriadepresjiwujęciuBecka(por.
Beck,1967)mieścisięwparadygmaciepoznawczym.Zatem,sprawdzająchipo-
tezyszczegółowemówiąceospecyficezachowaniasięludziopisanejnawymia-
rzeoptymizmu-pesymizmuwujęciuSeligmana(1993),badaczmusiodwołaćsię
nietylkodonmniejszych”teorii,takichjakwymienionajużteoriapoznawcza
depresjiBecka(Beck,1967),teoriaspołecznegouczeniasięczyteoriawyuczo-
nejbezradnościSeligmana(Seligman,1993;Kofta,1993;Sędek,1995),alemusi
jąrozpatrzyćwkontekścieparadygmatupsychologiipoznawczej.
Analizujączwiązkizachodzącemiędzysprawdzanąhipoteząainnymi,
pokrewnymiteoriami,musibadaczpozostawaćwobrębiedanegoparadyg-
matu.OdnoszeniehipotezywyrażonejwjęzykuteoriiT
1,należącejdopara-
dygmatuP
l,dojakichśelementówteoriiT2,należącejdoparadygmatuP,nie
możeprzynieśćwartościowychpoznawczorezultatów,gdyżbadaczrówno-
cześnieużywadwóchnieprzekładalnychnasiebiejęzyków.Mówincoś”,ale
niebardzowiadomowsystemjakiejwiedzytoncoś”możnawbudować.Nie
możnabowiemodwoływaćsięjednocześniedojęzykaortodoksyjnejpsycho-
analizy(jedenparadygmat)orazdojęzykabehawioryzmu(drugiparadygmat).
Obabowiemparadygmatyreprezentującałkowicieodmiennepunktywidzenia
nanaturęludzkiegozachowania.
Takżeeksperymentmusibyćzaplanowanyzuwzględnieniemkontekstutego
samegoparadygmatu.Azatembadaczmusirespektowaćzasadę,którąmożna
nazwaćzasadąniesprzecznościparadygmatycznejiwyrazićwnastępujący
sposób:
15
