Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
traciłocechypropagandowe,stającsięwiarygodnym
iniezdeformowanymjednostronnościąstanowiskaautorskiego
obrazemkonfliktówżyciaorazideowegopluralizmuświata.
„Naszdemosjestzadowolony...”.Autorowiwrównymstopniu
leżałanasercuobecnośćzławświecie,jakinajbliższaprzyszłość
ojczyzny,w„tychnaszychchorychicynicznychdniach”,jak
napiszewlipcu1879roku(30–I,91).Byłprzekonany,iżmimo
zagrożeńRosjaposiadadostatecznyduchowypotencjał,który
zagwarantujejejwspaniałąprzyszłość.Niezależnieodzałamywania
sięwartościtradycyjnych,narastaniafalinihilizmu,wodczuciu
DostojewskiegowRosjitworzyłsięklimatdlapowstania
jakościowonowejzbiorowości.Awięc,zapewniasiebiecoraz
częściej,istniejeszansaunikaniakonfliktówspołecznych,ponieważ
„naszdemosjestzadowolonyiimdalej,tymbardziejbędzie
zadowolony,gdyżwszystkokutemuzmierzawwynikuogólnego
nastrojulublepiej–zgody”(22,122).Takąprognozęsformułował
wkwietniu1876roku.Pięćlatpóźniej,wostatniejedycjiDziennika
pisarza,którydotrzedoczytelnikówpośmierciautora,
podsumowującwieloletnieprzemyślenianatentemat,dojdzie
doprzekonania,iżjedynewyjściedlaRosjitkwiw„żywym
ipotężnymorganizmieludu(naroda),złączonegowjedności
zcarem”,ponieważcartoniesiłazewnętrzna,nie„jakiśzwycięzca”
napodobieństwomonarchówzachodnich,lecz„ogólnonarodowa,
wszechjednoczącasiła,którejludsamzapragnął,którąwytworzył
wsercachswych,którąpokochałizaktórącierpiał”.Itujest
gwarancjawolnościobywatelskiej,opartejna„duchowym
zjednoczeniustanów”(27,21–25),niezaśnamartwych
instytucjonalnychograniczeniach,jaknachylącymsiękuupadkowi
Zachodzie.
Byłotoklasycznemyślenieżyczenioweinicdziwnego,
iżjednymzpodstawowychnarzędziwrozstrzyganiukonfliktów
stajesięestetyka;stądteżowaspecyficzna„estetyzacja
ideologii”[73],którąniektórzybadaczedostrzegająuDostojewskiego.
Niemusitoświadczyćnajlepiejomerytorycznejzawartości
poglądów,którychsam„wygląd”lubbrzmieniestanowićmuszą
jedynyatutargumentacyjny.Widentycznymkontekściedokonasię
estetyzacjaprostegorosyjskiegoludu.Jesttoniewątpliwydowód
kapitulacjiprzedproblemem,któregoniedałosięumotywować
logicznie.JeśliwięcDostojewskipowiada,iż„moralnejesttylkoto,
