Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
właściwietylkoksięgaszósta(Rosyjskimnich)mogłapretendować
domianaprzesłaniaideowego.Dostojewskimiałwielewątpliwości,
czyjegożarliwyapelojedność,duchowedoskonaleniezostanie
właściwiezrozumiany.Czyniecierpliwamłodzieżpojmie,
żeprzelewaniekrwidlaosiągnięcia„szlachetnych”celówczyni
tecelezbrodniczymi?DoświadczeniaIwanaKaramazowamiały
wymiarnietylkofilozoficznyimoralny,alewnajściślejszymsensie
polityczny.Całapowieśćbyłaprzecieżzgatunkupowieści
„filozoficzno-publicystycznych”[105].
Jednostronnyodbiór.Wprywatnychlistachskarżyłsię
naniezrozumienieprzezśrodowiskoliterackie,stałymmotywem
jegokorespondencjibyłoprzypominanie,iżjestobiektemnagonki,
kampaniiwrogościzestronykolegówpopiórze;jedynieczytelnicy
gorozumiejąipodtrzymująnaduchu.Byłotospojrzenie
jednostronne.Faktemjest,iżjegoultrakonserwatywna
imonarchistycznaorientacjaspołeczno-politycznaniemogła
wzbudzaćsympatiiwśródśrodowiskradykalnych,tymbardziej
iżBiesydośćjednomyślnieodczytanojakopaszkwilnaideały
postępuidemokracji,przykładpublicystycznejbeletrystykiwzłej
sprawie.
PodobnejjednostronnościniebrakłoteżwodbiorzeBraci
Karamazow.Problematykareligijno-cerkiewna,ideałyradykalnej
teokracji,wizjaprzyporządkowaniawładzyświeckiejinstytucji
Kościoła–takwąskopostrzeganowymowęjegoostatniejpowieści.
Nadłuższyczasmiałaonaugruntowaćjegoreputacjęjako
„mrakobiesa”[106],fanatycznegoprzeciwnikarewolucyjnejdrogi
przekształceniaRosji,cobyłoświętościądlawiększejczęści
inteligencji.Nicteżdziwnego,iżsporyodłamradykalnejkrytyki
wymieniałtunazwiskoklasycznegowyrazicielapodobnych
przekonań,JosephadeMaistre’a[107].Woczywistejsprzeczności
ztekstemimputowanoautorowi,iżgangrenęateizmu
irewolucyjnychideizamierzazwalczaćreligianctwem
propagowanymzapomocąmieczaiognia(25,489).Niemałoteż
byłotradycyjnychpowtórek,znanychzreakcjinajegopoprzednie
dzieła.Awięconatrętnychakcentachmistyczno-ascetycznychtej
twórczości,„histeriipsychiatrycznej”,oprzesadnymeksponowaniu
problematykipsychologicznejzeszkodądlatrzeźwejobserwacji
rzeczywistości.Późniejpojawiąsiępoważniejszeoskarżenia
Dostojewskiegooskłonnościdopsychicznejdewiacji,
