Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2
WADYWRODZONE:ODBABILONUDOCZASÓWNAJNOWSZYCH
Dziecizwadamirodziłysięzawszeizawszezapewnezadawanosobiepytanie:dlaczego?WBabilonie(1800r.p.n.e.)
uważano,żeurodzeniesiędzieckazwadamijestzłąwróżbą,ostrzeżeniembogówprzedważnymizdarzeniami.Mogło
tomiećznaczeniedlarodziny,prowincji,anawetdlacałegopaństwa.Urodzeniesiędzieckazobojnactwemoznaczało
jakieśnieszczęściedlacałegokraju,anoworodekzzarośniętymodbytemzapowiadałklęskęgłodu.Przekonanie,
żedzieckozwadamijestostrzeżeniembogówdotrwałodoczasówstarożytnegoRzymu.
Łacińskiesłowo
monstrum
(potwór)pochodziodsłowa
monere
(ostrzegać)ijestrdzenieminnychsłów,takichjak
praemonitio
(ostrzeżenie)i
admonitio
(napomnienie).Rzymskiepraworodzinne(500r.p.n.e.)dawałoojcudziecka
zwadamiwrodzonymiprawodouśmierceniago(
patriapotestas
).
Grecytworzącniezwykłebogactwowyimaginowanychstworówmitologicznych(satyry,syreny,cyklopy,giganty)
widzielizapewneichpierwowzorywmalformacjachludzkich.Grecybylitakżeprekursoraminaukowychdociekańnad
wadami.Arystotelesw„Degenerationeanimalium”(400r.p.n.e.)zalecałdokładneobserwowaniedzieciurodzonych
zwadamidlawykryciaprzyczyny.Widziałontakżewpływydziedzicznewpewnychwadach,pisząc„zdeformowani
urodzązdeformowanych,kalecyurodząkalekich,ślepidadzążycieślepym”.Lukrecjuszuważałwadyzapewne
nieudaneeksperymentynatury:
Wtedytowieledziwówziemiapotworzyćchciała
Odziwacznymobliczuidziwnychczęściachciała:
Dwupłciowca,zwierzęnijakieiobupłcipozbawione,
Teznówbeznóg,bezramion,inneporonione.
Nieme,bezustitwarzy,iślepelubpoczwary
Zczłonkamizrośniętymiprzycieleniedowiary,
Żeaninicniemogłyuczynić,nisiębronić,
Aniruszyć,nijadłemnapełnićbrzuchspragniony
(Lukrecjusz„Onaturzewszechrzeczy”,V,837–844)
WczasachCesarstwaRzymskiegokarły,obojnakiiludziezpewnymiwadaminiebylijużuważanizazłowieszcze
znakibogów,alestalisięprzedmiotemrozrywekdworskich.Osobyzmalformacjamiuznawanozawybrykinatury(
lusus
naturae
)ijakotakiebyłypokazywanenauroczystościachlubwysyłanenaarenę,abyzesobąwalczyły.
WpoczątkachchrześcijaństwaKościółkatolickiniemógłprzyjąćpogańskichpoglądówomalformacjachjako
złowieszczychznakachanijakowybrykachnatury.MogłybyćoneprzyjętetylkozgodniezautorytetemEwangelii.Św.
Augustynwswymtraktacie„DecivitateDei”(430r.)objaśnił,jaknależyrozumiećrodzeniesiędziecizwadamiito
objaśnieniestałosięniepodważalneprzezdługiokresśredniowiecza.„Dziecizwadami—pisałśw.Augustyn—nie
sąbłędemBoga;Bógchciałjetakiestworzyć;aczłowiekniemaprawaoceniaćdziełaizamiarówboskich.Bógjest
stwórcąwszystkichrzeczyitylkoonwie,gdzie,kiedyijakdanaistotamabyćstworzona.Bógwswejmądrościtworząc
wszechświatwybieraróżneelementy,zarównopodobne,jakiróżniącesięodpoprzedniostworzonych”.„Znamy
wypadki—pisałśw.Augustyn—żeurodziłsięczłowiekmającywięcejniżpięćpalcówukażdejrękiinogi.Jest
tooczywiścieodchylenieodnormy,aleniktniewie,dlaczegoBógtakchciałuczynićiniktniemaprawakrytykować
czynówboskich.WZaritiusHippojestczłowiek,któregodłonieistopymajątylkopodwapalce.Czymożemywątpić,
żejestonpotomkiempierwszegoczłowiekastworzonegoprzezBoga?”(„DecivitateDei”,księgaXVI,rozdz.8).
WśredniowiecznejEuropiepodwpływempoglądówKościołaugruntowałosięprzeświadczenie,żewadywrodzone
dzieckasądowodemgrzechurodzicówikarązagrzech.Matkitychdziecibyłyposądzaneowspółżyciezezwierzętami,
ponieważwwyobraźnikojarzonopodobieństwoniektórychwaddopewnychzwierząt.Niekiedydzieckozwadami
zabijano,arodzicówwypędzanozosady.Podkoniecwiekówśrednichwadywrodzoneprzypisywanodiabelskiemu
opętaniumatkiidziecka,awceluwypędzeniazłegoduchadokonywanoróżnychobrzędówreligijnych.Wswejwizji
HildegardazBingen(1098–1180)przedstawiłamoralizującyobrazurodzeniadzieckazmalformacjami.Piszeona
w„LiberScivias”:„CzęstowzapomnieniuBogainaśladowaniudiabłałącząsiękobietazmężczyzną,atocosięztego
związkuurodzi,jestzdeformowane,ponieważrodzice,którzyprzeciwkomniegrzeszyli,wrócilidomnieukrzyżowani
swoimdzieckiem”.
Wokresieodrodzenia,wwiekuhumanizmu,pogańskaobawaprzedmalformacjamijakozłowieszczymznakiem
powróciła.Nawetniektórzywybitniprzedstawicieletegookresuuznawaliurodzeniedzieckazwadamizawyrazgniewu
bożego,zazapowiedźnieszczęść.FilozofGiovanniPicodellaMirandola(1463–1594)wswymdziele„Dererum
praenotione”krytykujetepoglądy,pisząc:„Ci,którzytakuważająsąignorantamicodorzeczywistejprzyczynyrodzenia
siętakichdzieci”.Wswych„Próbach”Montaigne(1533–1592),którywypowiadałsięwczasiefrancuskichwojen
religijnychzatolerancją,broniłmoralnościhumanistycznej,dającprzykładdzieckazmalformacjami.„Istotata—pisał
—jesttraktowanajakopotworektylkodlatego,żebudowajejodbiegaodnormalnej”.
Wokresieoświeceniausiłowanotakżewytłumaczyćurodzeniedzieckazwadamiprzyczynamibardziejziemskiminiż
wpływaminadprzyrodzonymi.Uważano,żeprzyczynąwieluwadsąwrażenia,jakichmatkadoznaławczasieciąży.Jeśli
matkarozlałamleko—dzieckomogłourodzićsięzbielactwem.Jeśliprzestraszyłasięzająca—mogłaurodzićdziecko
zzajęcząwargą.
Owadachwrodzonychi„monstrach”pisaliwXVIiXVIIwiekutakżelekarze.Rueff(„Deconceptuetgeneratione
hominis”,1554),AmbrożyPare(„Desmonstresetprodiges”;1573),UlissesAlvorandi(„Monstrorumhistoria”,1642)
omawiali„dostępne”imprzypadkiwsystematycznyibardziejnaukowysposób.Aleautorzyciopieralisięteżnatakiej
literaturze,jak„Historianaturalis”PliniuszaStarszego,wktórejpełnoetnograficznychpotworówwymyślonychprzez
