Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3
ZARYSEMBRIOGENEZY
„Wysławiamcię,żewtakzdumiewającocudownysposóbutworzonyzostałem”
(PsalmCXXXIX,14)
PRAWIDŁOWAEMBRIOGENEZA
Rozwójprzedurodzeniemdzielimynatrzyokresy:okreszagnieżdżania(odczasuzapłodnieniajajeczkadokońca
trzeciegotygodniaciąży);okreszarodkowy(odpoczątkuczwartegotygodniadokońca7tygodnia)iokrespłodowy(od
8tygodniadourodzenia).
Wokresiezagnieżdżaniaszybkienamnażaniesiękomórekprowadzidoutworzeniapęcherzykowejblastocysty,
wktórejpowstajewęzełzarodkowy.Pojawiasięjamaowodniiprymitywnepołączenienaczyniowezłożyskiem.Pod
koniecokresuimplantacjidochodzidowczesnegoróżnicowaniakomórekzzaznaczonymisomitamiwwarstwie
mezodermyipodłużnymifałdamineuroektodermywmiejscuprzyszłegomózguirdzenia.Okreszarodkowytoczas
pierwotnegoróżnicowaniatkanekipowstawanianarządów.Tkankanerwowaulegabardzoszybkimpodziałom.Zamyka
sięcewanerwowa,aprzedniodcinekcewyzaginasięwmiejscupowstającegomózgu.Sercezaczynabić,coumożliwia
krążeniekrwiwpowstającymukładzienaczyniowym,jeszczezanimutworzonezostanąwszystkieelementyserca.
Pojawiająsięzawiązkistrukturtwarzy,koń-czyninarządówwewnętrznych,którestopniowoprzybierająostateczny
kształtipołożenie.
Napoczątkuokresupłodowegoorganizmprzybieraludzkiekształtyidokonujesięostateczneróżnicowaniewszystkich
narządów.Pozostałaczęśćokresupłodowegojestokresemwzrostu—kośćca,mięśni,narządówwewnętrznych,
azwłaszczamózgu.Ruchypłodu—zwykleodczuwaneprzezmatkęodokoło19tygodnia—stająsięcorazsilniejsze.
Odkładanietłuszczuidojrzewaniepłucmamiejscewostatnich8tygodniachżyciapłodowego.
MECHANIZMYEMBRIOGENEZY
Wewczesnymokresiezarodkowympowstająróżnetkanki,narządyistrukturyustroju.Szybkośćnamnażaniakomórek
wróżnychczęściachciałajestzróżnicowana,zarównoprzed,jakipoutworzeniuposzczególnychtkanek.Pewnetypy
komórek,takiejakmelanocyty,przemieszczająsię,dochodzącdomiejscpołożonychdalekoodmiejscaich
pochodzenia.Ważnymczynnikiemwpowstawaniuwielustrukturjestprogramowanaśmierćkomórek.Maonaistotne
znaczeniewrozdzielaniusiępalcówirekanalizacjijelita.Zlewaniesięniektórychsąsiadującychtkanekodgrywaistotną
rolęwpowstawanium.in.wargigórnejiserca.Sądowody,żewprocesachrozwojowychdużąrolęodgrywaindukcja
przezsąsiedniekomórki.Różnetkankiwydająsiękomunikowaćzesobąnadrodzechemicznejpoprzezbłony
komórkoweitendialogmożemiećkluczoweznaczeniedlanormalnegorozwoju.
Procesyrozwojowezachodząwspecyficznejkolejności,właściwejdlakażdejtkankilubstruktury,aczas,wktórym
zachodzą,wydajesięmiećzasadniczeznaczenie.Nawetmałeopóźnieniemigracjilubprogramowanejśmiercikomórek
możewywołaćzaburzeniepowstawanianietylkodanejstruktury,aletakżeprzyległychtkanek.Niekiedypozornie
niewielkaprzerwawzawiłychprocesachrozwojuwywołujekaskadęgroźnychzaburzeńrozwojowych,jaktomamiejsce
wdefekciezamknięciacewynerwowej.Nieprawidłowyrozwójniemożesięcofnąć:kiedyjakaśstrukturazostała
utworzona,tojejrozwójniemożebyćcofnięty,choćmożeonaulecdeformacjiprzezsiłymechanicznelubzostać
zniszczonawskutekinfekcji.Jeślimożemywykazać,żedanynarządlubstrukturaosiągnęłyokreślonystopieńrozwoju,
zanimuległymalformacji,toiczaswystąpieniategodefektumożnawówczasokreślićzdużądokładnością.
NIEPRAWIDŁOWAEMBRIOGENEZA
Biorącpoduwagęzłożonośćnormalnegorozwojuembrionalnegomożesięwydaćdziwnym,żezachodzionzwykle
prawidłowo.Zaburzeniejakiegokolwiekprocesurozwojowegomożepowodowaćmalformacjewszystkichtkanek
istruktur.Charakternieprawidłowościzależyodrodzajutkanki,odmechanizmurozwojowegoulegającegozaburzeniu
iodczasu,wktórymtomiałomiejsce.
Wokresiezagnieżdżaniawiększośćzaburzeńuszkadzającychzarodekwywołujesamoistneporonienie.Oceniasię,
żeconajmniej15%wszystkichciążkończysięwtensposób.
Zaburzeniamechanizmówrozwojowych,któremająmiejscewokresiezarodkowym,mogąwywoływaćszerokizakres
wadstrukturalnych,ponieważjesttookrespowstawanianarządów.Niedostatecznyrozrostkomórekmożespowodować
ubytkistrukturalne—odbrakucałejkończynydoniewielkiegozmniejszeniarozmiarówmałżowinyusznej.
Nieprawidłowelubniecałkowiteróżnicowaniekomórekwdojrzałetkankimożepowodowaćzmianytypu
hamartoma
,takiejaknp.naczyniaki.Zaburzeniamigracjiodgrywająrolęwniektórychdefektachpigmentacjiskóry.
Zahamowanieprogramowanejśmiercikomórekmożeprowadzićdozrostówpalców(
syndactylia
)lubzarośnięcia
odbytu.Defektzlewaniasiętkanekodpowiedzialnyjestzapewneformyrozszczepuwargiipodniebienia.Wieletych
zaburzeńmożewspółdziałaćpowodującbardzozłożoneirozległewady.
