Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
Niniejszaksiążkaopisujepoczątki,rozkwit,niemalcałkowiteznisz-
czenieipowolneodradzaniesięjednejznajważniejszychspołeczności
wdziejachŻydów.Odczasówniewolibabilońskiejipoczątkówdiaspo-
ryżycieŻydówcharakteryzowałopowstawaniewielkichkreatywnych
idynamicznychośrodków.WokresieDrugiejŚwiątyni(530p.n.e.–
70n.e.)ipóźniejBabiloniazrezydującymtamegzylarchąiwielkimi
akademiamibyłanawetważniejszymcentrumżydowskiejdziałalności
intelektualnejiprawnejniżErecIsrael.Pozostałanimpodpanowa-
niemmuzułmańskim,awewczesnymśredniowieczuzastąpiłyjąwtej
roliwspólnotywHiszpaniiiNadrenii.Kiedyioneutraciłyznaczenie
poprześladowaniachwepocekrucjat,zwłaszczapoepidemiiczarnej
śmierciwNiemczech,awHiszpaniiŻydówskazanonawygnanie
lubprzymusowąkonwersję,ichmiejscezajęłyspołecznościżydow-
skiewRzeczypospolitejObojgaNarodówiImperiumOsmańskimoraz
mniejszewspólnotyweWłoszech,krajachniemieckichinawybrzeżu
Atlantyku.NapoczątkuXVIIw.największaspołecznośćżydowskana
świecieżyławPolsceinaLitwie.
LiczbaludnościżydowskiejPolskiiLitwywzrosłaod10–30tys.
podkoniecXVw.(przycałkowitejliczbieludnościsięgającejok.4mln)
do150–300tys.(na10mln)w1650r.i750tys.(na14mln)w1764r.
Wokresierozkwituspołecznośćtacieszyłasiębezprecedensowąauto-
nomiąistworzyłaunikatowąkulturęreligijnąorazświeckąwjęzykach
hebrajskimijidysz.Wmodlitwiepokutnej,ułożonejpomasakrach,do
którychdoszłopodczaspowstaniaChmielnickiegowpołowieXVIIw.,
rabinJomTowLipmannHellerwspominałzłotywiek,przywołując
nPolskę,królewskikraj,gdzieoddawnamieszkaliśmywbeztroskim
17
