Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁDRUGI
PRÓBYTRANSFORMACJI
IINTEGRACJIŻYDÓW1750–1881
NapołowęXVIIIw.przypadłbardzoważnypunktzwrotnywdzie-
jachŻydówwEuropie.Podwpływemfilozofiioświeceniawieluwład-
cówzainicjowałopróby–kontynuowaneprzezichkonstytucyjnych
następcówwXIXw.–przeobrażeniaŻydówbędącychczłonkami
społecznościreligijnejikulturalnejwnużytecznych”poddanych,atam,
gdzieistniałospołeczeństwoobywatelskie,wobywateli.Dążeniedo
zmianyprawnego,społecznegoiekonomicznegostatusuŻydówsta-
nowiłoczęśćwiększegoprocesuobejmującegocałespołeczeństwo
iokreślanegoprzezKarlaPolanyiegomianemWielkiejTransformacji
1
.
Miałaonadwaaspekty–ekonomicznyipolityczny
.Obecniepostrze-
gamyrewolucjęprzemysłowąjakokulminacjęznaczniedłuższego
procesu,mającegokorzenieweuropejskiejekspansjizaoceanwXVw.
Skutkiemtejrewolucjibyłyurbanizacja,rozwójprzemysłu,wzrost
znaczeniamieszczaństwaiutrataprzezwielkichwłaścicieliziemskich
dominującejpozycjigospodarczejipolitycznej.
Transformacjapolitycznadokonałasięwdwóchetapach.Pierwszym
byłkresideimonarchiinzBożejłaski”orazfilozoficznadyskredytacja
religijnegocharakterupaństwa.JohnLocke,jedenznajbardziejprze-
konującychzwolennikówindyferentyzmureligijnego,twierdził,że
samopojęciepaństwachrześcijańskiegojestwewnętrzniesprzeczne,
awładzapowinnabyćneutralnareligijniezwyjątkiemprzypadków,
gdyreligianiosłabyzagrożeniedlaspołeczeństwa.Wtychwarun-
kachpotrzebowanonowejformypolitycznejlegitymacjiipojawiła
sięonawpostaciabsolutyzmuoświeconego.Aprzecież,choćfilo-
zofiapolitycznaoświeceniapodkreślaławartośćtolerancjireligijnej
1
K.Polanyi,TheGreatTransformation:ThePoliticalandEconomicOriginsofourTime,New
York1944.
73
