Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
Perspektywaewolucyjnawpsychologii
Najważniejsząteoriąnaukowąopisującąewolucjęorganizmówjestteoria
KarolaDarwina(1809-1882)przedstawionawksiążceOpowstawaniugatun-
ków(1860/2009).Zbiegiemczasuteoriaewolucjizaczęłaprzekraczaćgranicę
biologiiiwkroczyłanagruntinnychnauk,wtympsychologii.Podwpływem
darwinizmupozostawałHerbertSpencer(1820-1903),twórcapsychologii
obiektywnej,wedługktórejświadomośćpełnifunkcjebiologiczne-ułatwia
przystosowaniedośrodowiska(RosińskaiMatusewicz,1984).Wpływdarwi-
nizmunapoglądySpencerabyłtaksilny,żezyskałonnawetmianoojcapsy-
chologiiewolucyjnej(RosińskaiMatusewicz,1984).Doteoriiewolucjina-
wiązywałtakżebehawioryzm.JohnWatson(1878-1958)wprogramowym
tekściebehawioryzmuPsychologia,jakjąwidzibehawiorystazawarłnastępu-
jącezdanie:nBehawiorysta,dążącdouzyskaniajednolitegoschematureakcji
zwierząt,nieuwzględnialiniioddzielającejczłowiekaodzwierząt.Zachowa-
nieczłowieka,zcałąjegosubtelnązłożonością,jestjedynieczęściąogólnego
schematubadawczegobehawiorysty”(Watson,1913/2000,s.139).Wyraźnie
pobrzmiewawtejwypowiedziprzekonanieoprzynależnościczłowiekaizwierząt
dowspólnego,ewolucyjnegoświata.Wynikająztegoistotneimplikacjeba-
dawcze,jaknaprzykładstosowaniepodobnychmetodbadawczychwwypad-
kuludziizwierząt(por.Lück,MilleriSewz-Vosshenrich,2008).Należypod-
kreślić,żebadanianadzwierzętamiwpsychologiizapoczątkowanoznacznie
wcześniejzasprawądziewiętnastowiecznejzoopsychologii,którapozostawała
podwpływemDarwinaiSpencera(RosińskaiMatusewicz,1984).Niezwykle
istotnywpływnapsychologięwywarłaetologia.Etologiatonaukaozachowa-
niachzwierzątwwarunkachnaturalnych,którarozwinęłasięwlatach60.XXw.
wwynikupublikacjipracNikolaasaTinbergena(1907-1988),KonradaLoren-
za(1903-1989)orazIrenäusaEibl-Eibesfeldta.Etologiapowstałajakoodpo-
wiedźnakrytykębehawioryzmuzjednejstronyiklasycznejzoopsychologii
zdrugiej(PisulaW.iPisulaE.,1994).
Początkowoetologowiekoncentrowalisięjedynienaobiektywnych
wskaźnikachbehawioralnych,wczymbardzoprzypominalibehawiorystów,
jednakzczasemuznali,żetakżeprocesypoznawczeleżąceupodstawtakich
zachowańpowinnystaćsięprzedmiotembadańetologicznych(Pisula,2001).
Etologiatopierwszadyscyplinanaukowa,wobrębiektórejprowadzonobada-
13
