Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wiadomościwstępne
Iloczas
13
§7
Wodróżnieniuoddzisiejszejpolszczyzny,któranieznasamogłosekdługich,
wjęzykułacińskimsamogłoskiorazsylabyróżniąsięiloczasem,toznaczymogą
byćkrótkielubdługie;różnicytejstarożytniRzymianiejednakniezazna-
czaliwpiśmie.
Tasamawięcliteraaoznaczaćmożezarównosamogłoskędługą,np.wwyrazie
mater(matka),jakikrótką,np.wwyraziepater(ojciec).Podobnieprzedstawiasię
sprawazinnymiliterami.Inaczejniecojestwjęzykugreckim,gdziemamyodrębne
literynaoznaczeniekrótkiegoe(ɛ-epsilon)idługiegoe(ɳ-eta)orazkrótkiego
o(o–omikron)idługiegoo(ω-omega).Wnaszychpodręcznikach,zwłaszczazaś
wsłownikach,przyjętosposóbzaznaczaniailoczasuprzezodpowiednieznakidia-
krytyczne:kreseczkapoziomanadliterąoznaczadługośćsamogłoski,łukwygięty
kugórzejejkrótkość;piszemywięcmdter,alepdter.
Sylabałacińskamożebyć;
a.krótka(syllababrevis),np.obiesylabywwyrazach:pdtĕr,tógd(toga);
b.długaznatury(syllabanaturalonga),jeżelizawierasamogłoskędługą
lubdyfong(dwugłoskę),np.pierwszasylabawwyrazachmdter,aurum(złoto,
por.Au);
c.długazumowy(pozycji)(syllabapositionelonga)znajdujesięwsylabiezamknię-
tej,tj.zakończonejnaspółgłoskę;wpraktycewewnątrzwyrazunajłatwiejto
ocenić,jeżeliposamogłoscekrótkiejwystępujegrupadwulubwięcejspółgłosek
zwyjątkiempołączeniagłoskizwartejzpłynną(mutacumliquida).Należy
zaznaczyć,żeliteraxoznaczadwiespółgłoski[ks],podobnieliteraz[dz],odpo-
wiednikgreckiejliteryζ(dzeta);natomiastpołączenieliterqutoznakjednej
spółgłoski.Przywymawianiusylabyzamkniętejgrupąspółgłosekgłossięzatrzy-
mywał,wobecczegoczaspotrzebnydojejwymówieniastawałsięodpowied-
niodłuższy,jaktoobserwujemyprzypierwszejsylabienastępującychwyrazów;
pen-na(pióro),sem-per(zawsze),sanc-tus(święty),dex-ter(prawy).Zjawisko
toniewystępuje,gdygrupęstanowipołączeniemutacumliquida(zwartej
zpłynną);albowiemgdydrugąspółgłoskąjestpłynna(l,r),głossięniezatrzy-
muje,grupaniezamykasylaby,leczwcałościnależydosylabynastępnej,np.
wwyrazach:pa-trem(ojca),pu-blicus(publiczny).Zapamiętajmy,żesamogłoska
przedsamogłoskąulegaskróceniu(vocalisantevocalemcorripitur):audivit(usły-
szał),aleformaściągniętaaudiit.Wartoteżwiedzieć,żewjęzykachromańskich
łacińskiesamogłoskidługiemająinneodpowiednikiniżsamogłoskikrótkie.
