Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wiadomościwstępneinaukaogłosce
Dopoprawnegowymawiania,azwłaszczaakcentowaniawyrazówłacińskich,
potrzebnajestznajomośćiloczasu;informacjenatematiloczasuwtemaciesłowa
znajdziemywsłowniku,jeżelizaśchodzioiloczaskońcówek-wgramatyce.
§8
Akcent
§9
Wakcentowaniuwyrazówłacińskichobowiązująnastępującezasady:
1.Wyrazydwusylabowemająakcentnapierwszejsylabiebezwzględunajej
iloczas.Akcentujemyzatemmdter,pdter.
2.Miejsceakcentuwwyrazachdłuższych,tzn.składającychsięztrzechlub
więcejsylab,zależyodiloczasusylabyprzedostatniej(paenultima).
Jeżelisylabaprzedostatniajestdługa(obojętnieczyznatury,czyzumowy),to
naniejwłaśniespoczywaakcent,np.na-tū-ra(natura),ma-gís-ter(nauczyciel),
jeżelinatomiastprzedostatniasylabajestkrótka,akcentpadanasylabętrzecią
odkońcanp.dó-mi-nus(pan),syl-ld-ba(sylaba),té-nĕ-brae(ciemność).
3.Enklityki,czyliwyrazy,któreniemającwłasnegoakcentu(-que=i,-ne=czy,
-ve=czy,lub),opierająsięowyrazpoprzedzający,tworzącznimtzw.zestrój
akcentowy.Wymienionewyżejzasadyakcentowaniastosujesiędozestrojujako
całości.Wyrazpó-pŭ-lus(naród)maakcentnasylabiepo-(trzeciejodkońca,
gdyżprzedostatniajestkrótka),natomiastwzestawieniusendtuspopulúsque
Romdnus(senatinaródrzymski)akcentprzesuwasięnasylabę-lus-:przed-
ostatniąwzestroju,długązumowy.Podobniewzestrojuvidésne?(czywidzisz?)
akcentujemysylabę-des-,wzwrocieTrosRutulúsve(TrojaninlubRutul)akcen-
tujemysylabę-lus-,przyarmavirúmque(orężimęża)–sylabę-rum-.Takżeinne
wyrazytraktujesięniekiedyjakoenklityki,np.akcentujemywzestrojunobiscum
(znami),vobíscum(zwami),proptérea(dlatego).
Jakwidzimy,akcentłacińskiwykazujedużopodobieństwdoakcentupolskiego.
Takżewnaszymjęzykuakcentwyrazowyzwiązanyjestzsylabąprzedostatnią.
Odtejzasadyzdarzająsięodstępstwa:pewnewyrazy,itozarównoswojskie,jak
iobcegopochodzenia,mająakcentnatrzeciejsylabieodkońcanp.ógółem,okólica,
gramátyka,fízyka.
Natomiastwjęzykupolskimenklitykiniewpływająnamiejsceakcentu
wzestroju,akcentujemypószedłipószedłby,pówiedzipówiedzmi;wwymowie
wszakżeniektórychosóbobserwujemytendencjędoprzesuwaniaakcentu.
Inaczejniecozachowujesięproklityka,czyliwyrazopierającysięowyraz
następny,zwłaszczagdyjestnimwyrazjednosylabowy.Akcentujemybowiem:do
dómu,aledócna;nieczytaj,aleniépisz,niémówmi.
