Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wiadomościwstępne
15
4.Wjęzykułacińskimspotykamykilkawyrazówzakcentemnasylabieostatniej,
np.addūc(przyprowadź),istínc(stamtąd),adhūc(dotąd).Pozornetoodstęp-
stwoodzasadyjestwynikiemskróceniawyrazu(tzw.apokopy);odpadłakoń-
cowasamogłoska-e,akcentzaśpozostałnatejsamejsylabie,naktórejznaj-
dowałsięprzedskróceniem.Zjawiskotojestdlanasszczególnieinteresujące
zewzględunaakcentwjęzykufrancuskimumiejscowionynasylabieostatniej.
Takżewjęzykupolskimniektórewyrazymająprzycisknasylabieostatniej,np.
akurát,arcymistrz.
Najważniejszezjawiskafonetyczne
§10
Wymianasamogłosekczyliapofoniamożebyć(1)jakościowa,tego(okry-
wam):toga(toga),(2)ilościowa,przyczymsamogłoskawystępowaćmożena
stopniu:(a)normalnym,(b)wzdłużenia,(c)zaniku,np.ódium:ódi;tĕgo:tēgula;
gĕnitor:gi-gn-o;ĕst:sunt;ĕdo:dens.
Zjawiskotojestodziedziczonezjęzykapraindoeuropejskiego;por.polskiewozy:
wiezie;posucha:schnąć.Innezmianyzachodziłynagrunciełacińskimlubitalskim.
Samogłoskadługaulegaskróceniu:
a.przedsamogłoską(vocalisantevocalemcorripitur),np.fnire:fnio(koń-
czyć,kończę);fēre:fĕo(płakać,płaczę);audivit:audiit(usłyszał);
b.wwygłosiezamkniętymzwyjątkiempozycjiprzeds,np.amdre:amdt
(kochać,kocha);audis:audit(słyszysz,słyszy);honóris:honós:honór(zaszczytu,
zaszczyt);
c.wyrazydwusylabowezpierwsząsylabąkrótkąmająskłonnośćdoskró-
ceniatakżedrugiej(prawoskracaniawyrazówjambicznych)mdlē>mdlĕ(źle),
bĕnē>bĕnĕ(dobrze),alecldrē(jasno),altē(wysoko).
Samogłoskakrótkazanikawsylabieśrodkowej,zjawiskotonazywasię
synkopą:validē>valde(mocno,bardzo)alevalidus(mocny,zdrowy),disciplina
(nauka)alediscipŭlus(uczeń).
-wwygłosienazywasiętoapokopą:dic<*dicĕ(powiedz),duc<*ducĕ
(prowadź),fac<*facĕ(rób),fer<*ferĕ(nieś)1:
Samogłoskakrótkawzdłużasięprzyzanikusprzedspółgłoskądźwięczną
(wzdłużeniezastępcze)idem<*isdem(tensam),póno<*pósno<*posino
(kładę).
1Gwiazdką(ł)oznaczasięformyrekonstruowane,niepoświadczonewtekstachzachowanych.
