Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.3.Podziałskałzewzględunaichgenezę
21
rzaniemasskalnych,częstozichrozrywaniemorazruchypowolnego,długotrwałego
podnoszenialubobniżaniasięlądówalbodnaoceanów,zwaneruchamilądotwórczymi
(epeirogenicznymi).Pionoweruchyskorupyziemskiej,zachodzącepookresiegóro-
twórczościalpejskiej,tj.odschyłkutrzeciorzędupoczasywspółczesne,określasięjako
ruchyneotektoniczne.
Czynnikizewnętrznetowpływatmosfery(powietrza,wilgoci,deszczu,wiatru,
promienisłonecznych),hydrosfery(wódpłynącychpopowierzchnilubwskałach,mórz,
lodowców)orazżyciaorganicznego.Podwpływemdziałaniatychczynnikówzachodzą
następująceprocesygeologiczne:
•wietrzenie(fizyczne,chemiczne),
•erozja(rzeczna,lodowcowa,powietrzna),
•denudacja,polegającanaobniżaniusiępowierzchniskałpoprzezstałeusuwanie
produktówwietrzeniaiprzenoszeniuichzwyższychmiejscterenudoniższych
istopniowymobniżaniupoziomuskałymacierzystej,
•transportmateriałówzwietrzelinowychprzezwiatr,wodyilodowce(nierazna
znaczneodległości),
•akumulacja(osadzaniesięproduktówwietrzenianalądzielubwśrodowisku
wodnym).
Obecnabudowaskorupyziemskiejjestwięcwynikiemwieluprocesówgeologicznych,
którezachodziływprzeszłościizachodząwspółcześnienapowierzchniiwewnątrz
skorupyziemskiej.Wszystkieprocesyzachodzącewgłębiskorupyziemskiejinajej
powierzchnisączynnikamiskałotwórczymi.Całokształtzjawisk,którewytworzyłyskały
liteigruntyookreślonymrodzajupetrograficznymiokreślonychwłaściwościach,
nazywamypetrogenezą.
2.3.Podziałskałzewzględunaichgenezę
Skałyzewzględunagenezę(sposóbpowstawania)dzielisięnatrzygrupy:magmowe,
osadoweiprzeobrażone(metamorficzne).
Skałymagmowepowstająwwynikukrzepnięciapłynnegostopukrzemianowego,
zwanegomagmą.Bezpośredniąprzyczynąkrystalizacjiognistopłynnejmagmyjestjej
ochłodzenieispadekciśnienia.Jeślimagmakrzepniewgłębiskorupyziemskiej,
awięcpowoliipodznacznymciśnieniem,powstająskałygłębinowe(plutoniczne),
ostrukturze(budowie)równoziarnistejśrednio-igrubokrystalicznej,np.granit.Jeślizaś
stopzastyganapowierzchniZiemilubtużpodnią(lawa),awięcszybkoiwwarun-
kachniskiegociśnienia,powstająskaływylewne(wulkaniczne),zwykleostrukturze
porfirowejiskrytokrystalicznej,np.andezytibazalt.Skały,którepowstająwwarun-
kachpośrednichnazywanesąskałamiżyłowymi,np.pegmatyt.Podziałskałmagmo-
wychzewzględunamiejsceiwarunkipowstawaniazilustrowanonarysunku2.1
iwtabeli2.2.
Skałamiosadowyminazywasięskały,którepowstająwwynikugromadzeniasię
(akumulacji)ziarnicząstekmineralnychluborganicznychwśrodowiskulądowymlub
