Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.ROZKWITIUPADEKGOSPODARKIFOLWARCZNO-PAŃSZCZYŹNIANEJ
46
CłamiaływPolsceczystofiskalnycharakter,niebyłynarzędziempolitykigo-
spodarczejpaństwa.W1496r.szlachtazostałazwolnionaodopłatcelnychza
wywóztowarówwytworzonychwichdobrachorazodtowarówimportowanych
nawłasnepotrzeby.
Pewienwpływnarozwójgospodarkifolwarcznej,awszczególnościnakoniecz-
nośćzachowaniadodatniegobilansuhandlowego,mielipolscybulioniści(Woj-
ciechGostkowski,SzymonStarowolski,StanisławCikowskiiinni)
1
.Ichprogram
gospodarczyzmierzałdozachowaniaagrarnejstrukturykraju,ponieważwidzieli
wniejistotnywarunekutrzymaniaHwolności”iprzewagipolitycznejszlachty.
Popieralionizwłaszczagospodarkęfolwarczną,którastanowiłagłówneźródło
eksportu.Eksportzapewniałdodatnibilanskruszcowy,aobfitośćkruszców-zda-
niembulionistów-potrzebnabyładorealizacjiwojskowychiadministracyjnych
funkcjiszlacheckiegopaństwa.
Wzrostpoddaństwa.W2poł.XViwXVIw.politykagospodarczaPolski
stawałasięcorazbardziejzależnaodinteresówwielkichwłaścicieliziemskich.
Państwoułatwiałorozwójsektorafolwarcznego.Wokresietymnastępowało
stopniowezaostrzeniepoddaństwawwyniku:ograniczeniaswobodyopuszcza-
niawsinietylkoprzezużytkownikówgospodarstwa,aleijegodzieci(przywilej
piotrkowski-1496);wyłączeniaskargpoddanychprzeciwpanomzkompetencji
sądówpublicznych(1518)orazustawowegonarzuceniaobowiązkupańszczyzny
nafolwarkupańskim(1520).Ogólnokrajoweminimumpańszczyznykmiecia
z1łanuustalonona1dzieńtygodniowo.Poddaństwochłopów,sankcjonowane
przezprawneograniczenia,odnoszącesiędoswobodyosobistej,stosunkudo
ziemiorazsądownictwa,byłoodbiciemdominującejpozycjipolitycznejszlachty
wpaństwie.
Narzuceniesystemupoddaństwawyjaśniaczęściowo,dlaczegoszlachtazajęła
sięgłównieprodukcjązboża.Todarmowasiłaroboczaipoddaństwoumożliwia-
łyrozwójpracochłonnejprodukcjirolnej.Rozwojowiprodukcjisprzyjałytakże
dogodnewarunkizbytupłodówrolnychnarynkukrajowymizagranicznymoraz
warunkinaturalneziempolskich.
3.3.Folwarkpańszczyźnianyijegoistota
Szlachtazainteresowanarozwojemprodukcjirolnejprzystąpiładopowiększania
gruntówfolwarcznych.Ekspansjaszlachty,dopoł.XVIw.,byłaskierowanana
gospodarstwasołeckie,doprowadzając(przezwykup)doprawiecałkowitejich
likwidacji;nielicznezachowałysięjedyniewdobrachkrólewskichiduchownych.
Częstozajmowanopoduprawęłąki,zwłaszczanaziemiachruskich.Wwoje-
wództwachzachodnichjednymznajczęściejspotykanychsposobówrozszerzenia
1Bulioniścireprezentowaliwczesnymerkantylizm.Utożsamialionibogactwozeszlachet-
nymikruszcami,którychobfitośćzapewniaładodatnibilanshandlowykraju.
