Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ODAutORA
latdwadzieścia–ZofiaKossak,ks.JanZiejaorazzorganizowaniwniektórych
wydziałachKomendyGłównejArmiiKrajowejiwDelegaturzeRządustarsiimą-
drzejsiodemnieopółpokolenialubwięcejdziałaczeniepodległościowiróżnych
orientacjiprogramowo-politycznych.Ożywienibyliśmywspólnąmyśląidąże-
niem:musimygodnieprzeżyćtęwojnę,przyczyniającsięwłasnymzachowaniem
doposzerzeniarozmiarudobraizwycięstwasłusznejsprawynadsiłamireprezen-
tującymiterrorizbrodnię,praktykującymiludobójstwowobecŻydów,Polaków
iinnychSłowianniejakonanaszychoczach.
Codzienneprzeciwstawianiesięzłuokreślałowięcto,oczymmyślałem,mó-
wiłem,aodkońca1942rokutakżepisałemwprasietajnejdomoichrodaków
oNiemcachioNiemczech.Odpoczątkuobracałemsięwśródosób,próbujących
rozróżniaćzbrodnicządoktrynęTrzeciejRzeszyijejpraktykodjednakowego
ocenianiawszystkichtych,którzyurodzilisięakuratNiemcami,takjakmy
Polakami,iniezawsze–choćniestetyzbytczęsto–zwłasnejwoliwspółdzia-
łaliwrealizacjizłejsprawy.Jakobyływięzieńobozukoncentracyjnegomiałem
pełnąświadomość,żewtymsystemieodkilkujużlatcierpiąliczniNiemcy,
pozbawieniprawiwolnościprzezwłasnepaństwokilkalatjeszczeprzedrozpę-
taniemIIwojnyświatowej.Wiedziałem,żewięźniowienarodowościniemiec-
kiejzDachau,Buchenwaldu,Sachsenhausen,OranienburgaczyRavensbrück
byliwczesnymiofiaramitegozbrodniczegosystemu,któremuprzyszłonamsię
opieraćodjesieni1939roku.Stykałemsięwwarszawskimpodziemiuniepodle-
głościowymzludźmiześrodowiskkatolickich,aletakżesocjaldemokratycznych
iliberalnych,któreznapięcieminadziejąobserwowały–nailetobyłomożliwe
–rozwójwydarzeńwewnętrznychwTrzeciejRzeszy.Niebyłytoobserwacje
krzepiące.Znanenambyły(zazwyczajzdoniesieńBBC,czyliviaLondyn)sa-
motneaktyodwagi,takiejakbiskupavonGalenawMünster,któryzambony
przeciwstawiałsiędoktrynalniepoczynaniomhitlerowskiegoaparatupartyjne-
go.Wiedzieliśmyoaktachsprzeciwuposzczególnychduchownychkatolickich
iewangelickich,awreszciewlutym1943rokupoznaliśmytragicznykresgrupy
BiałejRóżydziałającejwśrodowiskustudenckimMonachium–śmierćprzez
ścięcietoporemHansaiSophieScholliniektórychinnychuczestnikówtego
ruchuoporukierowanegopobudkamimoralnymiitroskąogodnośćiczystość
własnegospołeczeństwa.Niedawałotojednakrealnychnadziei.Niewątpiąc
aniprzezchwilę,żehitlerowskaRzeszazostaniepokonana,dyskutowaliśmy
welitarnychkręgachakademickichotym,cobędziepowojnie,oprzyszłości
9
