Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZdaniemIngardena,jednoznacznetwierdzenie,żeprzedestetycznepo-
znawaniedziełaliterackiegoodbywasię„nazimno”jestniedokońcasłuszne.
Takiepodejściemogłobywykluczyćpoznanietychaspektówświataprzedsta-
wionego,któresąniezwykleistotne.Mimoto–piszedalej–nieistniejądosta-
tecznepodstawydozanegowaniafaktu,żewpostępowaniubadawczym
przedestetycznepoznawanienieodbywasięiniepowinnoodbywaćsięprzy
współudzialereakcjiuczuciowychpodmiotupoznającego,albowiemowowspół-
odczuwanie,emocjonalnerozumienieżyciaosóbprzedstawionychniejestreakcją
uczuciowąnafaktyprzedstawione[...],leczjedynieodpowiedniodobranymza-
biegiemmającymnaceluzrekonstruowaniepewnegoelementuwdziele.Dopiero
pojegodokonaniumożesięrozpocząćprocesbadawczy,tzn.wtejchwili,gdy
przedmiot,którymabyćpoznany(np.stanosobyprzedstawionejwdziele),jest
jużgotowyiprzezprocespoznawczyzastany.Będącwstaniewspółodczuwa-
nialubsympatiiiwczystobadawczymprocesiepoznawczym,nieprzechodzimy
takżedoestetycznegoprzeżywaniadzieła.Jesttometodastosowanateżwczysto
naukowychbadaniachpsychologicznychnadżyciememocjonalnymistruktura-
mipodmiotówpsychicznych,gdzieniechodziwcaleoprzedmiotyestetyczneani
oprzeżywanieestetyczne.Wprawdziestosująctęmetodęwbadawczympoznawa-
niudziełaliterackiegoniewątpliwiewychodzimypozaobrębświatarzeczywistego
konstruując,resp.rekonstruując,pewneszczególneprzedmiotyintencjonalne.
Ale[...]towyjściepozaobrębświatarzeczywistegojestwprawdzieniezbędnym,
mimotoniewystarczającym[!]warunkiemprzeżywaniaestetycznego51.
JakwynikazobszerniecytowanychwywodówIngardena,aktwczuciasię
jestistotnywtedy,gdywutworzeliterackimprzedstawionesąwsposóbbez-
pośrednitylkozewnętrznesymptomyzachowańpostaci,aodbiorcawakcie
percepcjimusidokonaćdookreśleniaichstanówpsychicznychizareagować
nanieemocjonalnie,botylkowtedyzaistniejeaktzrozumienia.Zasadniczym
problememjestbowiemwteoriifenomenologicznejIngardenaprzypisanie
źródełjakościemocjonalnychdziełu,aniejegoodbiorcy.
Rozumiem,żeIngardenowskakoncepcjaempatiijestsilnienasycona
oczekiwaniemracjonalnegoirozumiejącegopodejściaodbiorcydopoznawa-
negoprzedmiotuestetycznego.Niedopuszczaonazateminieakceptujedo-
niosłościemocjipowierzchownychi„instynktownych”,leczraczejtakietylko,
któreleżąwsferzezrozumiałychintencjiiprzesłaniatwórcy.Dlategomoż-
nabadaćdziełoliterackiepodwzględemkreowaniazjawiskaempatii.Należy
jednakzauważyć,żeIngardennadawałtekstomliterackimprzedewszystkim
funkcjęestetyczną.Relacjamiędzy„estetykąimmanentną”a„rzeczywistym
życiem”niebyłaprzezniegopoddawanaoglądowibadawczemu.
Wmojejpracy,owyraźnymnachyleniuantropologiczno-poznawczym,
staramsiędostrzegaćaktpercepcjiwwymiarzeindywidualnym,tekstpoetyc-
kistanowizatemtylkojedenzjegoelementów.Uwzględniamodbiorcęzca-
łymbagażemjegodoświadczeńżyciowychikompetencjąkulturową,atakże
51Tamże,s.154.
32
