Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Pracawiążesięzdoświadczeniemzdziwienia,wywołanegosiłąsprawczą
niektórychutworówliterackich,iskaląemocjonalno-intelektualnegopobu-
dzeniaczywręczwspółudziałuczytelnikawżyciupsychicznympoznawanych
postaci.Cosprawia,żeświadomośćuczestniczeniawtym,co„zmyślone”(wej-
ściewtakągręzfikcją),niewykluczareakcjiempatycznych,auczuciaidozna-
niaosóbwykreowanychwtekstachwydająsięrzeczywisteiprzystawalnedo
naszych?1Czyjesttak,żenastawieniepodmiotuczytającegona„bycieporu-
szonym”orazjegodobrowolneaktywyobraźnioweprowadząwkonsekwencji
dowspomnianegooddźwiękuemocjonalnego?Amożenależyprzyjąćprawdę
ozłudzeniutakiegooddziaływania?2
Dyskursnatematwrażeniarealnościwywołanegoprzezliteraturęiprze-
bywaniaodbiorcywfikcyjnychświatachmaswojądługątradycjęidotyczy
złożonychrelacjimiędzyświatemrzeczywistymaprzekazemartystycznym
orazzagadnieńmieszczącychsięwpsychologiiczytaniaczyteoriiiestetyki
recepcji.Przyjmujęmożliwośćwynikającąz„teoriimyśli”opisanejwlatach
90.XXwiekuprzezNoëlaCarrolla,któryzakłada,żenietylkorzeczywistość
fizycznajestzdolnadowyzwalaniauczłowiekaprawdziwychemocji.„Repre-
zentacjaumysłowa,intuicja,idea,wskrócie–myśl,równieżmożedaćpoczą-
tekwszechogarniającemu,autentycznemuuczuciu”–komentujeEd.S.Tan3.
Narracjatekstowapodsuwamyśli(wyobrażenia),któremogąwyzwolićemo-
cjeodbiorcy,jeślitenjestgotowydoaktywnegowspółuczestnictwa.Dziejesię
takdlatego,ponieważświatpoetyckikorespondujezrzeczywistościąpozatek-
1
Zagadnienieemocjonalnegouczestnictwawświecietekstówujmujewswejteorii
K.Walton.OjejznaczeniupisałaA.Łebkowska(Międzyteoriamiafikcjąliteracką,Kraków2001).
ZkoleiopinięK.Waltonanatematquasi-emocjiwodbiorzeczytelniczympodważaN.Carroll
wtzw.teoriimyśli,oczymwspominaM.Smith(Zaangażowaniewidzawpostać,[w:]Kognitywna
teoriafilmu.Antologiaprzekładów,podred.J.Ostaszewskiego,Kraków1999,s.217).
2Np.W.K.WimsattiM.Beardsley(Złudzenieoddziaływaniaemocjonalnego,[w:]Nowa
krytyka.Antologia,tłum.M.Szpakowska,Warszawa1983)stawiajątezę,iżowozłudzeniepolega
napomieszaniuwiersza(cotojest?)zjegoodbiorem(jaktooddziaływa?).Problemrozpatrują
waspekciepsychologicznegooddziaływaniautworuliterackiego.Przypominajątakżerejestrszes-
nastutypówteoriiestetycznych,zktórychprzynajmniejsiedemmożna–ichzdaniem–uznaćza
związanezbudzeniememocjiczytelnika.
3KorzystamzopisutejteoriiprzedstawionegowartykuleEd.S.Tana(Filmfabularnyjako
maszynaemocji,[w:]Kognitywnateoriafilmu…,s.251–252).
7
