Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Modelerólkobietywpodręcznikachdowychowaniaseksualnego
dozbliżeniapozycjikobietyzpozycjąmężczyzny,zrównaniawładzyojcowskiej
zwładząmatki.Kobietaimężczyznaodtądmielibyćżnymi,alerównymipod
względemprawiobowiązkówtowarzyszamiżycia.
Chrześcijaństwozoporamizakorzeniałosięwśródwarstwnajniższych,wiernychpo-
gańskimzwyczajom.Wciągudziejówsytuacjauległaodwróceniu.Dlatychwarstw
umiejscowionychnajniżejwhierarchiispołecznej,modelrodzinychrześcijańskiej
zwyeksponowanąpozycjąkobietyjakomatkiigospodynistałsiępunktemodniesienia,
jakomocnosplecionyztradycjąiżyciemnarodu,ztrudempoddającysięzmianom.
Kobietawrolachrodzinnychżony,matki,gospodyniiwychowawczyni
Wpoczątkowymokresierozwojuchrześcijaństwapostrzeganokobietęjakosymbol
grzechu,przyczynęupadkumężczyznyiutożsamianojązestarotestamentowąEwą.
Historycykulturyzauważająjednak,żewokresiestaropolskimtj.dookołopołowy
XVIIIwiekuniespotykasiętakagresywnychatakównakobiety,jakiemiałymiejsce
winnychpaństwachkulturyzachodnioeuropejskiej.Dystansowanosiętakżeoddiabo-
lizacjikobiety.Z.Kuchowiczpisze:
„Sarmackiantyfeminizmniebyłwszakżetotalnyaniszczególniezjadliwy,ustępował
bezwątpieniazachodniemu.Zdrugiejstronyspotykałosięrozprawy,pisma,wypowiedzi,
obrazyjednoznacznieprzychylneświatuniewieściemu,polemizująceztwierdzeniemowro-
dzonejniższościkobiety”
5.
Wokresiestaropolskimistniałokilkazasadniczychczynnikówwpływającychna
wysokąpozycjękobietywrodzinie.Należydonichzaliczyćczynnikiocharakterze
globalnym:przyjęciechrześcijaństwa,zmianyspołeczno-ekonomicznewczesnego
kapitalizmu,wpływrenesansuiideihumanizmu,wreszcieogólnąsytuacjęwEuropie
posoborzetrydenckim.Teogólnoeuropejskiewyznacznikinowegoładubyłyasymi-
lowaneimodyfikowanedowarunkówlokalnychmałżeństwoirodzinazostałypod-
daneoddziaływaniomzestronyodnowionegoKościołakatolickiego,umocniłsiękult
MariijakoMatkiBoga.Warunkitesprzyjałygloryfikacjimałżeństwairodziny,
awnichikobietywroliżony,matkiipierwszejwychowawczyni6.
KoniecXVIipoczątekXVIIwiekuwPolscetoczasyupadkugospodarczegoipo-
litycznego,osłabieniawładzykrólewskiejprzezrządyszlachty.Wszystkieteczynniki
paradoksalniemiałysięprzyczynićdopolepszeniasytuacjikobietwPolsce,anapew-
nouczynićjąznacznielepsząniżwinnychkrajacheuropejskich7.
Życiekobietyijejstatusbyłydeterminowaneprzezdwaczynnikipłećorazprzy-
należnośćdogrupyspołecznej.Kobietęuznanozaistotęznaturyswejniższąodmęż-
czyzny,bardziejpodatnąnagrzechiskłonnądowystępkuorazbiologiczniepredesty-
nowanądopełnieniarólmałżeńsko-rodzinnych.Idealnakobietazasobemswychcech
5Z.Kuchowicz,Postawawobeckobietywkulturzeszlacheckiejpolskiegobaroku,[w:]B.Jedynak
(red.),Kobietawkulturzeispołeczeństwie,Lublin1990,t.I,s.13.
6Zob.A.Wyrobisz,Staropolskiewzorcerodzinyikobietyżonyimatki,„PrzeglądHistoryczny”1992,z.3.
7Zob.M.Bogucka,BiałogłowawdawnejPolsce.KobietawspołeczeństwiepolskimXVI–XVIIIwieku
natleporównawczym,Warszawa1998.Zob.też:M.Bogucka,KobietawspołeczeństwiepolskimXVI–XVII
wieku,[w:]A.Żarnowska(red.),Przemianyspołeczneamodelrodziny,PamiętnikXVPowszechnego
ZjazduHistorykówPolskich,t.II,Gdańsk–Toruń1995.