Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Kobietawpolskiejtradycjiżyciarodzinnegoispołecznego
17
pierwszeństwaprzystole,wpowozie,całowaniewrękę19.Przykłademczciokazywa-
nejkobietomjestpochodzącyzpoczątkuXVwiekuwierszSłotyOzachowaniusię
przystole.Szacunekdlaniewiastautorwywodziłzsamegokultumaryjnego20.Oczci
należnejkobieciepisałtakżeŁ.GórnickiwDworzaniniePolskim.Autorten,wskazu-
jącnarównośćpłci,wysuwałpostulatwiększejdbałościowykształceniekobiet,za-
znaczającprzytym,żetokobietygórująintelektemnadmężczyznami.Tenowatorskie
wątkipodejmowaliinnitwórcy,np.A.Glaberopowiadałsięzazerwaniemztyranią
mężczyzn,zapewnieniemkobietomzwyższychwarstwwykształcenia21.Wlicznych
utworachzXVIwiekuwskazywanotakżenawyższośćkobietnadmężczyznami
zracjibrakulicznychnałogów(SejmniewieściM.Bielskiego),wyrażanopodziwdla
ichsprytuizaradnościżyciowej,ciętościjęzykaświadczącejobłyskotliwościumysłu.
Pojawiałysiętakżegłosyprzeciwneaktywnościkobietpozadomem.Odwołującsię
donaturalnychżnicbiologicznychmiędzypłciami,przypominano,żekobietom
naukaniejestwskazana.SamA.F.Modrzewskibyłzdecydowanymprzeciwnikiem
aktywnościkobietwżyciupublicznym.Odwołującsiędonaturalnegoporządku,pod-
kreślał,żemiejscemkobietyjestdom,ajejpowinnościąpodporządkowaniesięmę-
żowi22.Zainicjowanoożywionedyskusjenatematmiejscaipozycjikobietywrodzinie
ispołeczeństwie.WliteraturzeXVIiXVIIwiekupojawiasiękrytykazbytkówniewie-
ścich:pogonizazbędnymiluksusami,rozwiązłości,zbytniejemocjonalności,podatno-
ścinaczynieniezła.
ChociażsytuacjakobietwPolscebyłakorzystniejszaniżwpaństwacheuropej-
skich,Polkiznajwyższychwarstwspołecznychbyłysłabowykształcone.Dziewczęta
kształconowszkołachprzyklasztornychinielicznychzakładachedukacyjnychwwięk-
szychmiastach.Ichdziałalnośćiaspiracjenaukoweograniczałysiędopomocysław-
nymmężomiojcom.Ichdomenąbyłanatomiastdziałalnośćartystyczna.
WXVI–XVIIIwiekuwPolsce,któranieuległawpływomreformacji,zacofanej
gospodarczoikulturowo,pozbawionejsilnejwładzycentralnej,paradoksalnieistnieć
miałydogodnewarunkiutrzymaniawysokiejpozycjikobietywrodzinieiwspołe-
czeństwie23.
Nowespojrzenienakobietędałosięzauważyćwcorazśmielszympisaniuouro-
kachkobiecegociałaiwzbudzanychprzezniepragnieniach.Prawdziwarewolucja
wkulturzeerotycznejmiałasiędokonaćjednakwdrugiejpołowieXVIIIwieku.
Wtymteżczasiepojawiłasiętendencjadoodrzuceniawszelkichobowiązujących
dotądnormizakazów,aza
„jedynezasadniczekryteriumpostępowaniauznanoosiągnięciemaksymalnejrozkoszy”
24.
OdXVIIwiekunastępowałytakżewidocznezmianywzakresieobyczajówimen-
talności.IdeeemancypacyjneupowszechniałyfrancuskiekróloweLudwikaMaria
iMariaKazimiera25.Przemianytesprzyjałyrównieżrosnącemuudziałowikobiet
19Zob.Z.Kuchowicz,Postawawobec…,op.cit.
20Zob.A.Wyrobisz,op.cit.;M.Bogucka,Kobietawspołeczeństwie…,op.cit.
21Zob.A.Wyrobisz,op.cit.
22Zob.M.Bogucka,Kobietawspołeczeństwie…,op.cit.
23Zob.M.Bogucka,Białogłowa…,op.cit.
24Z.Kuchowicz,Obyczajestaropolskie…,op.cit.,s.279.
25Zob.K.Targosz,SawantkiwPolsceXVIIwieku.Aspiracjeintelektualnekobietześrodowiskdwor-
skich,Warszawa1997.