Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NIERÓWNOŚCISPOŁECZNEWIDEOLOGIACHPOLITYCZNYCHIREFLEKSJISOCJOLOGICZNEJ
1.5.Merytokracja2
Oileprzezwielelatporządekświata,panującewnimpodziałyirela-
cjemiędzyludźmiuznawanozacośprzyrodzonego,naturalnegoisłusznego,
jakoodpowiedniisłusznysposóburządzeniarzeczywistości,otyleodkilku-
dziesięciulatodmienianymprzezwszystkieprzypadkiipadającymzustludzi
wyznającychnajróżniejszepoglądyterminem,którystanowiodpowiedźna
pytanie,copowinnobyćźródłemzróżnicowaniaspołecznego,jestangielskie
słowomeritsorazjegopochodne.Wartozastanowićsię,skądsięwzięłatak
imponującakarierategozwrotu,jakikojarzonychznimdzisiajuzasadnień
irozwinięć.W1958rokuwksiążceWzrostiupadekmerytokracji(oryg.Rise
ofmeritocracy)MichaelYoung,brytyjskisocjologidziałaczpolityczny,opi-
sałistniejącąwlatachtrzydziestychXXIwiekudystopię,wktórejzrealizowa-
nyzostał-powstaływXXwieku-ideaładekwatnegowynagradzaniatalentu
iwysiłkubogactwemipozycjąwstrukturzespołecznej.Wspołeczeństwie
tymnrządysprawowalinieludzie,alenajmądrzejsizludzi,niearystokracja
urodzenia,czyplutokracjabogactwa,aleprawdziwamerytokracjatalentu”
(Young1994:xii).
ChociażdotekstuYounga,choćbywformiepojedynczegoprzypisu,
czująsięzobowiązaniodwołaćpraktyczniewszyscydzisiejsiautorzypiszą-
cyomerytokracji,tomałojestwdzisiajpublikowanychpracachodwołań
dopierwotnegosensuomawianegopojęcia,icomożenajciekawsze,dofor-
mułowanychprzezYoungaprzeszłopółwiekutemukrytycznychrefleksjina
tematzarównospołecznychskutkówrealizacjizasadymerytokracji,aletakże
semantycznejgrywprowadzonymprzezeńpojęciem.
ZaproponowanyprzezYoungaterminmiałoznaczaćwarstwędominującą
wspołeczeństwie,którejpozycjaodpowiadałajejzasługom,wynagradzanym
wmyślrównania:zasługa(merit)=inteligencja(IQ,rozumianajakotalent)+
wysiłek(effort)3.DlaYoungamerytokracjatoklasaludzi,którzyznaleźlisię
naspołecznychszczytachdziękifaktycznejrównościszans.Konsekwencją
jestpermanentne,iporazpierwszywhistoriiuzasadnione,poczucieniższo-
ścitychnadole,którzynmająniższystatusniejakcizprzeszłości,którym
odebranoszanse,aledlatego,żeonirzeczywiściesągorsi”(Young1994,cyt.
za:White2008:100).
TakitypselekcjiwedleYoungamusiałbydoprowadzićdopowodowanej
poczuciemwyższościalienacjiklaswyższych.Jedynąradąnatobyłabynie-
ustannatroskaopielęgnowanieinnychniżwykształcenieiinteligencjaza-
sługiwartości,podjęciedużegowysiłkuwcelubudowaniapoczuciawłasnej
24
2
Problematykęmerytokracjiszerzejomówionow:Woźniak(2012).
